မြန်မာရွေးကောက်ပွဲ ကန့်သတ်မှုအပေါ် Carter Center ဝေဖန်

၂ ပတ်ကျော်အတွင်း လာတော့မယ့် မြန်မာနိုင်ငံရွေးကောက်ပွဲမှာ နိုင်ငံတကာဘက်က လေ့လာစောင့်ကြည့်ပေးနေတဲ့ အဖွဲ့ကြီးတစ်ခုက ကိုဗစ်ကာလရွေးကောက်ပွဲဖြစ်တာမို့ အသွားအလာကန့်သတ်ချက်တွေကြောင့် အဓိကအခက်အခဲဖြစ်စေတယ်လို့ ဆိုပါတယ်။

အရင် ၂၀၁၅ ရွေးကောက်ပွဲတုံးကလည်း စောင့်ကြည့်ခဲ့တဲ့ ဒီ Carter Center ရွေးကောက်ပွဲစောင့်ကြည့်ရေးအဖွဲ့ရဲ့ မြန်မာနိုင်ငံဆိုင်ရာကိုယ်စားလှယ်က အခုရွေးကောက်ပွဲကော်မရှင်ရဲ့ ကြိုတင်ဆွေးနွေးမူနဲ့ ထင်သာမြင်သာရှိအောင်ရှင်းပြမူကလည်း အားနည်းခဲ့တယ်လို့ ထောက်ပြလိုက်ပါတယ်။

မြန်မာနိုင်ငံကို ဒီနှစ်မတ်လထဲကရောက်နေတဲ့ ဒီ Carter Center ရဲ့ IEOM လို့ အတိုခေါက်ခေါ်တဲ့ နိုင်ငံတကာရွေးကောက်ပွဲလေ့လာစောင့်ကြည့်ရေးအဖွဲ့ ဒါရိုက်တာ Sean Dunne ကို မေးထားပါတယ်။

၂၀၁၃ ခုနှစ်ထဲက မြန်မာနိုင်ငံကို စရောက်ရှိခဲ့တဲ့ ဒီ Carter Center အဖွဲ့က မြန်မာနိုင်ငံဆိုင်ရာ လက်ရှိကိုယ်စားလှယ် Dunne က အရင် စရောက်တုံးက ကိုဗစ်အဖြစ်နည်းတာမို့ လုံးဝမထင်ထားခဲ့တဲ့ အခု ကိုဗစ်ရောဂါဆိုင်ရာသွားလာလှုပ်ရှားခွင့်ကန့်သတ်ချက်တွေကြောင့်၊ အများကြီးပြောင်းသွားပြီ၊ ဒီကန့်သတ်ချက်တွေကြောင့် ပါတီတွေနဲ့ ကိုယ်စားလှယ်လောင်းတွေအပြင်၊ ပြည်ထောင်စုရွေးကောက်ပွဲကော်မရှင်အရာရှိတွေနဲ့ သတင်းမီဒီယာတွေ၊ လေ့လာစောင့်ကြည့်အရေးအဖွဲ့တွေအတွက်ပါ အခက်အခဲတွေအများကြီးဖြစ်စေတယ်၊ ဒါပေမဲ့ အရေးကြီးဆုံးထိခိုက်တာကတော့ ပါတီတွေအတွက် တန်းတူခွင့်နဲ့ ပြည်သူတွေအတွက် မဲပေးခွင့်အပေါ် စိုးရိမ်ရတာပါပဲလို့ ခုလိုစရှင်းပြပါတယ်။

“ဒီအချက်ကြောင့် အရေးကြီးတာတစ်ခုက ရွေးကောက်ပွဲမှာ တန်းတူလုပ်ဆောင်နိုင်ခွင့်ရရေး၊ ဘယ်လောက်အတိုင်းအတာထိ ထိခိုက်သွားလဲဆိုတာပါ။ တစ်နည်းအားဖြင့် ပါတီတွေနဲ့ ကိုယ်စားလှယ်လောင်တွေအနေနဲ့၊ သူတို့ပြောချင်တာတဲ့သတင်းစကားတွေ မဲဆန္ဒရှင်တွေဆီရောက်ဖို့နဲ့၊ နောက် မဲဆန္ဒရှင်တွေအတွက်လည်း ဒီသတင်းစကားအပေါ် သိရှိနိုင်ခွင့်တွေအတွက်၊ ဘယ်လောက်ထိခိုက်သွားလဲပေါ့ဗျာ။ နောက်အရေးကြီးတာတစ်ခုကတော့ အများပြည်သူတွေစိတ်ထဲမှာ အမြဲစိုးရိမ်မူတွေရှိနေနိုင်တာပါ။ ဒါကတော့ ဒီကိုဗစ်ကာလမှာ မဲထွက်ပေးခြင်းအားဖြင့် ကျန်းမာရေးဘက်မှာ ဘယ်လောက်ထိ သူတို့အတွက် အန္တရာယ်ရှိနိုင်သလဲပေါ့နော်။”

မကြာခင်မှာ ရွေးကောက်ပွဲကော်မရှင်နဲ့ ထပ်တွေ့ဖို့ရှိတဲ့ Sean Dunne က ဆက်ပြီး၊ အခု ကိုဗစ်ကန့်သတ်ချက်ကြောင့် ပါတီတွေအားလုံး အရင်လို လွတ်လွတ်လပ်လပ် သွားလာလှုပ်ရှားခွင့်မရတာတူပေမဲ့ အတိုင်းအတာအနည်းအများကတော့ ကွာတယ်၊ အင်တာနက် တွင်တွင်ကျယ်ကျယ် အသုံးပြုနိုင်မူပေါ်လည်းမူတည်တယ်၊ ဒီစိန်ခေါ်မူအသစ်က ပါတီသစ်တွေ၊ အငယ်တွေအတွက် သူတို့ရဲ့ မူဝါဒတွေ၊ လူသစ်တွေကို အများသိနိုင်ဖို့ ပိုခက်ခဲစေတယ်လို့ ခုလိုဆက်ရှင်းပြပါတယ်။

“ဒီရွေးကောက်ပွဲလုပ်ငန်းစဉ်မှာ အခုမှ အသစ်စဝင်လာတဲ့ ပါတီသစ်တွေ၊ ကိုယ်စားလှယ်သစ်တွေအနေနဲ့ ပိုနစ်နာနိုင်တာကတော့၊ သူတို့ကို ပြည်သူတွေ စသိအောင်မိတ်ဆက်ဖို့၊ ဒီ သမရိုးကျ မဲဆွယ်ပွဲတွေအတိုင်း၊ ပြည်သူတွေကိုစုစည်းပေးနိုင်မဲ့ လူထုဆွေးနွေးပွဲတွေလိုမျိုး စုဝေးနိုင်ဖို့က ခက်ခဲသွားတော့၊ နဂိုအသားကျပြီးသားပါတီတွေ၊ သိပြီးသား ကိုယ်စားလှယ်တွေထက်၊ ဒီပါတီသစ်၊ လူသစ်တွေက၊ ပို လုပ်ရကိုင်ရခက်သွားတာပေါ့ဗျာ။”

တကယ်တော့ သြဂုတ်လလည်ထိ မြန်မာနိုင်ငံမှာ ကိုဗစ်ကူးစက်မူက ရာဂဏန်းအနည်းငယ်သာရှိခဲ့တာမို့၊ ခုလို အများကြီး ခက်ခက်ခဲခဲဖြစ်လာဖို့ ပြည်သူအများလဲမမျှော်မှန်းထားဖူးလို့ ဆက်ပြောလာတဲ့ Dunne ကပဲ အခု အင်တာနက်လူမူမီဒီယာအားထားပြီး မဲဆွယ်ရမှာ တန်းတူရဖို့ခက်ပုံကို အသေးစိတ်ခုလိုဆက်ရှင်းပြပါတယ်။

“ဥပမာ NLD လိုအဖွဲ့မျိုးဆိုရင် Facebook ပေါ်မှာ ကောင်ကောင်း အသားကျပြီးသား ပရိသတ်တွေ၊ ထောက်ခံသူတွေက အများကြီးရှိနေတယ်လေ။ အရင်ထဲက ထောက်ခံလာမူတွေ ၂၀၁၅ ထဲကထောက်ခံလာမူတွေရော ဒါတွေနဲ့အတူ အခု လူမူကွန်ယက်မှာ ပိုပိုပါဝင်ထောက်ခံလာသူတွေ ဖြစ်လာတာကြောင့်၊ သူတို့တွေအားလုံးအတွက်၊ NLD အကြောင်းတွေကိုတော့ ဒီ လူမူကွန်ယက်ကနေ အများကြီး ပိုထပ်သိခွင့်ရစေတာပေါ့နော်။ ဒါပေမယ့် တဖက်မှာတော့၊ ပါတီတစ်ခုချင်းအနေနဲ့ မြန်မာအစိုးရရဲ့ TV ရုပ်မြင်သံကြားနဲ့ သတင်းမီဒီယာတွေကနေ၊ ၁၅ မီးနစ်စီပေါ့ဗျာ၊ ပြောခွင့်တော့ ရထားတဲ့အခြေအနေမှာ၊ ဒီ တန်းတူမူညီမျှရှိမူအတွက်လည်း၊ တစ်ချက်ထည့်စဉ်းစားစရာ ရှိနေပါတယ်။”

ဒါပေမဲ့ ဒီတစ်ခေါက် ရွေးကောက်ပွဲကော်မရှင်အနေနဲ့၊ သက်ဆိုင်အရေးပါသူ အထူးသဖြင့် နိုင်ငံရေးပါတီတွေနဲ့ တွေ့ဆုံဆွေးနွေးတာတွေ အရင်တစ်ခေါက်ထက် အားနည်းခဲ့တာကို အများက ထောက်ပြပြီးဖြစ်တယ်၊ ကိုဗစ်ကာလမို့ တွေ့ဆုံဖို့ခက်တာတကြောင်းဖြစ်ပြီး၊ ရွေးကောက်ပွဲဆိုင်ရာ ပါတီကျင့်ဝင်တွေကို လက်မှတ်ထိုးထားတဲ့ ပါတီ ၆၀ ကျော်နဲ့တော့၊ အင်တာနက်ကနေ ဆွေးနွေးတာမျိုးရှိနေတယ်လို့ Dunne က ဆက်ပြောပါတယ်။

ဒါပေမယ့် အရေးကြီးတဲ့ ထင်သာမြင်သာပိုရှိအောင်ဆောင်ရွက်ပေးမူ အားနည်းခဲ့တာကြောင့်၊ လက်ရှိ မဲဆန္ဒနယ်မြေတချို.ပယ်ဖျက်တဲ့ကိစ္စမှာ တပ်မတော်ကတောင် သူတို့သဘောထားပေးတာနဲ့ တချို့နေရာတွေ ကွဲလွဲတယ်လို့ ထွက်ပြောတဲ့အထိ ဖြစ်ခဲ့တယ်လို့ Dunne ကဆိုပြီး၊ အခုလို ဆက်ရှင်းပြပါတယ်။

“အခု မဲဆန္ဒနယ်မြေ ရွေ.ဆိုင်းမူတွေအတွက်တော့၊ ဘယ်လိုနောက်ခံအကြောင်းရင်းကြောင့် ခုလို ဆုံးဖြတ်လိုက်တာလဲဆိုတာ၊ မှန်းဆနိုင်ဖို့က၊ ဘယ်သူ့အတွက်ပဲဖြစ်ဖြစ်၊ အရမ်းကို ခက်ပါတယ်။ ဘာကြောင့်လဲဆိုတော့ ဒီဆုံးဖြတ်တဲ့ လုပ်ငန်းစဉ်မှာ ဘယ်အချက်တွေအပေါ် ထည့်သွင်းစဉ်းစားပြီး လုပ်မယ်ဆိုတာ ရှင်းရှင်းလင်းလင်း ကြိုမရှင်းပြထားလို့ပါ။ အဲ့ဒီတော့ ဒီအပေါ်မှာ ဝေဖန်သုံးသပ်မူ အမျိုးမျိုးထွက်လာစေတာပေါ့ဗျာ။ တကယ်တော့ ခုလို ရွှေ့ဆိုင်းမူတွေအတွက်၊ ဘယ်လို သတ်မှတ်ချက်တွေထားကာ ထည့်သွင်းစဉ်းစားမယ်လို့ ကြိုတင်ပြီး၊ ထင်သာမြင်သာရှိအောင် လုပ်နိုင်ခဲ့မယ်ဆိုရင်တော့၊ ဒီလိုပြဿနာမျိုးကို နဂိုထဲက ရှောင်လွှဲနိုင်မှာ သေချာပါတယ်။”

တကယ်တော့၊ ခုလို မဲဆန္ဒနယ်မြေအထိဖျက်သိမ်းရတာအပြင်၊ ဒီတစ်ခေါက်ရွေးကောက်ပွဲမှာ မွတ်ဆလင်ကိုယ်စားလှယ်လောင်းအများစုကိုပါ၊ နောက်ကျမှ ပြန်ပယ်ဖျက်ပစ်ကာ၊ အစားထိုးခွင့်မပေးတာကလည်း၊ ဒီ အသိုင်းအဝိုင်းအတွက် အများကြီးထိခိုက်နစ်နာစေတယ် လို့ Dunne က ဆိုပါတယ်။ 

၀င်းမင်း/VOA (Burmese)

https://burmese.voanews.com/a/myanmar-election-carter-center-comment/5632578.html