အိုင္အက္စ္ရဲ႕ ကာလီဖိတ္ႏိုင္ငံ အဆုံးသတ္ၿပီလား - ဘယ္ႏိုင္ငံေတြမွာ လႈပ္ရွားေနေသးလဲ

ဖိလစ္ပိုင္မွာ အိုင္အက္စ္တိုက္ခိုက္မႈေတြ အခုႏွစ္ပိုင္းမွာ အနည္းငယ္တိုးလာခဲ့ပါတယ္။

လခ်ီတဲ့တိုက္ပြဲေတြအၿပီး ေနာက္ဆုံးမွာေတာ့ ဂ်ီဟာ့ဒ္အုပ္စု အိုင္အက္စ္(IS) တို႔ ဆီးရီးယား အေရွ႕ပိုင္းက ဘာဂုဇ္႐ြာကို လက္လႊတ္ဆုံးရႈံးလိုက္ရၿပီ ျဖစ္ပါတယ္။ အဲဒါဟာ သူတို႔ေမွ်ာ္လင့္တဲ့ အစၥလာမ္မစ္ ကာလီဖိတ္ ႏိုင္ငံေတာ္ တည္ေထာင္ဖို႔ ဇာတ္သိမ္းခန္းသဖြယ္ ျဖစ္ပါတယ္။

ဒီလို လက္လႊတ္လိုက္ရတာ သူတို႔အတြက္ ႀကီးမားတဲ့ ထိုးႏွက္ခ်က္ျဖစ္ပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ အီရတ္နယ္စပ္က အဲဒီလို ေသးငယ္တဲ့နယ္ေျမေလးတစ္ခု လက္လႊတ္လိုက္ရတာဟာ ကမာၻအႏွံ႔မွာ အၾကမ္းဖက္တိုက္ခိုက္မႈေတြ လုပ္ႏိုင္တဲ့ အိုင္အက္စ္ အဖြဲ႕အတြက္ အဆုံးသတ္ေတာ့ မဟုတ္ပါဘူး။

အိုင္အက္စ္နဲ႔ အေပါင္းအပါေတြဟာ ႏိုင္ငံတခ်ိဳ႕မွာ ဆက္ၿပီး လႈပ္ရွားမႈေတြ ရွိေနပါတယ္။ အြန္လိုင္းက အိုင္အက္စ္ ဝါဒျဖန႔္တဲ့ မီဒီယာေတြရဲ႕ အဆိုအရ သူတို႔ဟာ အဲဒီႏိုင္ငံေတြမွာ ေန႔စဥ္နဲ႔အမွ် တိုက္ခိုက္တာေတြ ပုံမွန္လုပ္ေနတယ္လို႔ သိရပါတယ္။

အိုင္အက္စ္ေတြဟာ ၂၀၁၇ ခုႏွစ္ အကုန္မွာ ဆီးရီးယားနဲ႔ အီရတ္က သူတို႔ရဲ႕ ပိုင္နက္နယ္ေျမ အမ်ားစုကို ဆုံးရႈံးခဲ့ေပယ့္ ေထာင္ခ်ီတဲ့တိုက္ခိုက္မႈေတြကို ဆက္လုပ္ေနႏိုင္ခဲ့တယ္လို႔ ဘီဘီစီက စုေဆာင္းရရွိထားတဲ့ အခ်က္အလက္ေတြအရ သိရပါတယ္။ သူတို႔ဟာ ၿပီးခဲ့တဲ့ႏွစ္တုန္းက ကမာၻအႏွံ႔အျပားမွာ တိုက္ခိုက္မႈ ၃၆၇ဝ လုပ္ခဲ့ပါတယ္။ အဲဒါဟာ တစ္ေန႔ ပ်မ္းမွ် တိုက္ခိုက္မႈ ၁၁ ခုေလာက္ လုပ္ခဲ့တယ္ ဆိုတဲ့ သေဘာပါ။ ဘာဂုဇ္႐ြာ အဝိုင္းခံထားရတဲ့ ၂ဝ၁၉ ခုႏွစ္ အစပိုင္း ႏွစ္လထဲမွာေတာင္ သူတို႔ တိုက္ခိုက္မႈ အေရအတြက္ ၅ဝ၂ ႀကိမ္ လုပ္ခဲ့တယ္လို႔ အဲဒီ အခ်က္အလက္ေတြအရ သိရပါတယ္။

အိုင္အက္စ္တိုက္ခက္မႈေတြ ဆက္ၿပီးျမင့္တက္ေနေသးတယ္ဆိုတာကို လအလိုက္တိုက္ခိုက္မႈ ဇယားကို ၾကည့္ႏိုင္ပါတယ္။

အိုင္အက္စ္ေတြရဲ႕ တိုက္ခိုက္မႈ အမ်ားဆုံးလို႔ဆိုတဲ့ အခ်ိန္ကေတာ့ ၂၀၁၈ ခုႏွစ္ စက္တင္ဘာလ ျဖစ္ပါတယ္။ အဲဒါဟာ အေမရိကန္ အေထာက္အပံ့နဲ႔ တိုက္ခိုက္တဲ့ ဆီးရီးယား ဒီမိုကရက္တစ္ တပ္ဖြဲ႕ (SDF) နဲ႔ မဟာမိတ္ေတြက သူတို႔ဆီက ဘာဂုဇ္ကို စၿပီး စစ္ဆင္ေရးလုပ္ တိုက္ခိုက္တဲ့အခ်ိန္နဲ႔ ဆက္ႏြယ္ေနဖြယ္ ရွိပါတယ္။

အဲဒီ ဂ်ီဟာ့ဒ္အုပ္စုဟာ အမ်ားအားျဖင့္ သူတို႔ အတိုက္အခိုက္ ခံရၿပီ ဆိုရင္ လက္တုံ႔ျပန္တဲ့ တိုက္ပြဲေတြ တိုက္ေလ့ရွိပါတယ္။ သူတို႔ပိတ္ဆို႔ၿပီး အတိုက္ခံေနရတဲ့ ေနရာေတြမွာ ျဖစ္ျဖစ္ သူတို႔ အဝိုင္းခံေနရတဲ့ အေျခအေနကေန အာ႐ုံလႊဲႏိုင္ေအာင္ တျခားေနရာေတြမွာ သြားတိုက္တာျဖစ္ျဖစ္ လုပ္တတ္ပါတယ္။

အိုင္အက္စ္တိုက္တဲ့ေနရာေတြ အမ်ာစုက အီရတ္နဲ႔ ဆီးရီးယားမွာ ျဖစ္ေပမယ့္ အာဖဂန္နစၥတန္၊ ဆိုမာလီယာ၊ ဖိလစ္ပိုင္၊ ႏိုင္ဂ်ီးရီးယားနဲ႔ အီဂ်စ္ႏိုင္ငံ ဆိုင္းႏိုင္းကြၽန္းဆြယ္ေတြမွာ ပုံမွန္ တိုက္ခိုက္တာေတြ လုပ္ပါတယ္။

၂၀၁၈ ဇန္နဝါရီ ကစတဲ့ ႏိုင္ငံအလိုက္ အိုင္အက္စ္ တိုက္ခိုက္မႈေတြ

အခု လတ္တေလာ သတင္းတစ္ခုမွာေတာ့ အေမရိကန္ သမၼတ ေဒၚနယ္ထရမ့္က ဒီဇင္ဘာလမွာ အိုင္အက္စ္ေတြကို အၿပီးသတ္ ေခ်မႈန္းလိုက္ႏိုင္ၿပီလို႔ ေႂကြးေၾကာ္တာကို အိုင္အက္စ္ ေခါင္းေဆာင္ေတြက ေလွာင္ေျပာင္လိုက္ပါတယ္။ ဇာတ္သိမ္းခန္းေရာက္ဖို႔ အေဝးႀကီးလိုေသးတယ္လို႔ သူတို႔က အခိုင္အမာ ေျပာပါတယ္။

ဘယ္လိုပဲျဖစ္ျဖစ္ အိုင္အက္စ္တို႔ရဲ႕ ကာလီဖိတ္ႏိုင္ငံ ထူေထာင္ေရး ရည္မွန္းခ်က္ဟာ ၂ဝ၁၇ အကုန္ ေလာက္မွာ အီရတ္က မူဆိုးလ္နဲ႔ ဆီးရီးယားက ရက္ကာကို လက္လႊတ္လိုက္ရကတည္းက ပ်က္သုန္းခဲ့တာ ျဖစ္ပါတယ္။ အဲဒီေနာက္ပိုင္းမွာ အစၥလာမ္ဘာသာ တည္ေထာင္စကလို ကာလီဖိတ္ ႏိုင္ငံမ်ိဳးနဲ႔ ဆက္ၿပီး ရပ္တည္ေနႏိုင္တယ္ဆိုတဲ့ အေျခအေနတစ္ရပ္ျပႏိုင္ဖို႔ ခက္ခဲေနခဲ့ပါတယ္။

အိုင္က္အက္စ္ တိုက္ခိုက္မႈေတြနဲ႔ လႈပ္ရွားမႈေတြ

အိုင္အက္စ္နဲ႔ ပတ္သက္တဲ့ သတင္းအခ်က္အလက္ေတြကို အင္စထာဂရမ္ေပၚက အိုင္အက္စ္ေတြရဲ႕ တရားဝင္ မီဒီယာလို႔ဆိုတဲ့ "Nashir News Agency" က သီးျခားအခ်က္အလက္ေတြကေန အေျခခံရယူထားတာ ျဖစ္ပါတယ္။ ရက္စြဲကိုလည္း အိုင္အက္စ္တို႔ ထုတ္ျပန္တဲ့ရက္ထက္ တိုက္ခိုက္တာေတြလုပ္တယ္ဆိုတဲ့ ရက္စြဲေတြကို အေျခခံ ေဖာ္ျပတာ ျဖစ္ပါတယ္။

တိုက္ခိုက္မႈေတြကို အႀကီးအေသးမခြဲဘဲ တိုက္ခိုက္မႈတိုင္းကို ထည့္သြင္းထားပါတယ္။ သီးသန႔္ထုတ္ျပန္ခ်က္ မထုတ္ဘဲ အိုင္အက္စ္ရဲ႕ အပတ္စဥ္ သတင္းစာ Al-Naba မွာပဲ ေဖာ္ျပထားတဲ့ တိုက္ခိုက္မႈေတြကိုေတာ့ မထည့္သြင္းထားပါဘူး။

တျခား ဂ်ီဟာ့ဒ္ အုပ္စုေတြလိုပဲ အိုင္အက္စ္ကလည္း တိုက္ခိုက္မႈ အ႐ြယ္အစားနဲ႔ ထိခိုက္မႈေတြကို ခ်ဲ႕ကားေဖာ္ျပႏိုင္ေျခရွိတာကို သတိထားရပါမယ္။

ဘာဂုဇ္မွာ က်န္ခဲ့တဲ့ အပ်က္အစီးေတြ

အခု ေဖာ္ျပထားတဲ့ ႏိုင္ငံေတြ၊ ေနရာေတြမွာ သူတို႔ရွိတယ္လို႔ အိုင္အက္စ္က တရားဝင္ ေၾကညာထားပါတယ္။ အီရတ္၊ ဆီးရီးယား၊ လစ္ဗ်ား၊ အီဂ်စ္၊ ယီမင္၊ ေဆာ္ဒီအာေရးဘီးယား၊ အယ္လ္ဂ်ီးရီးယား၊ ခိုရာစန္း( အာဖဂန္နစၥတန္-ပါကစၥတန္ နယ္ေျမ)၊ ေကာ့ေကးဆပ္၊ အေရွ႕အာရွ (အမ်ားအားျဖင့္ ဖိလစ္ပိုင္)၊ ဆိုမာလီယာ၊ အေနာက္အာဖရိက ( အမ်ားအားျဖင့္ ႏိုင္ဂ်ီးရီးယား) တို႔မွာ အိုင္အက္စ္ရွိေနလို႔ ေၾကညာထားတာ ျဖစ္ပါတယ္။

အဲဒီထဲက တခ်ိဳ႕ျဖစ္တဲ့ အယ္ဂ်ီးရီးယားနဲ႔ ေဆာ္ဒီအာေရဗ်တို႔မွာ လႈပ္ရွားမႈေတြ မရွိသေလာက္ ျဖစ္ပါတယ္။ ေကာ့ေကးဆပ္လိုေနရာမ်ိဳးမွာေတာ့ တိုက္ခိုက္မႈေတြ မရွိသေလာက္ ျဖစ္ပါတယ္။

လတ္တေလာ အိုင္အက္စ္တို႔ ဝါဒျဖန႔္တဲ့ သတင္းေတြအရေတာ့ တူနီးရွားမွာ လႈပ္ရွားမႈေတြ လုပ္ဖို႔ ရည္႐ြယ္တယ္လို႔ သိရပါတယ္။ ၂၀၁၅ ခုႏွစ္မွာ တူနီးရွား ျပတိုက္တစ္ခုနဲ႔ အပန္းေျဖကမ္းေျခမွာ တိုက္ခိုက္မႈ လုပ္ၿပီးကတည္းက အဲဒီမွာ အိုင္အက္စ္တို႔ ေရွ႕မဆက္ႏိုင္ ျဖစ္ေနခဲ့တဲ့ေနရာ ျဖစ္ပါတယ္။ ၿပီးေတာ့ ဘာကီနာဖာဆိုႏိုင္ငံမွာလည္း ပထမဆုံး အေနနဲ႔ လႈပ္ရွားမယ္လို႔ အိုင္အက္စ္က ေၾကညာခဲ့ပါတယ္။

တူနီးရွားနဲ႔ ဘာကီနာဖာဆို ေၾကညာခ်က္ေတြကို ထုတ္ျပန္တာဟာ အိုင္အက္စ္တို႔ဟာ သူတို႔ရဲ႕ ေႂကြးေၾကာ္သံ ျဖစ္တဲ့ " ရွင္သန္ေရးနဲ႔တိုးခ်ဲ႕ေရး" ကို အခ်က္ျပဖို႔ စိတ္အားထက္သန္ေနတယ္ဆိုတာ ခန႔္မွန္းႏိုင္ပါတယ္။

တိုက္ပြဲေတြဆက္ရွိႏိုင္မယ့္ေနရာေတြကေတာ့ အိုင္အက္စ္ေတြရဲ႕ အေကာင္းဆုံး အရင္းအျမစ္ေတြ ရတဲ့ေနရာျဖစ္တဲ့ အီရတ္နဲ႔ ဆီးရီးယားမွာပဲ တိုက္ပြဲေတြတိုက္ေနဦးမယ္လို႔ ယူဆရပါတယ္။

၂၀၁၈ ခုႏွစ္တုန္းက အိုင္အက္စ္က တိုက္ခိုက္တယ္လို႔ ေျပာထားတဲ့ တိုက္ခိုက္မႈ ၃၆၇၀ ထဲမွာ ၄၈ ရာခိုင္ႏႈန္း ( တိုက္ခိုက္မႈ ၁၇၆၇ ခု)ကို အီရတ္၊ ၃၁ ရာခိုင္ႏႈန္း ( ၁၁၂၄ ခု) ကို ဆီးရီးယားမွာ လုပ္ခဲ့တာပါ။

အခုလပိုင္းေတြမွာ အိုင္အက္စ္က ႏိုင္ဂ်ီးရီးယား စစ္တပ္ကို တိုက္ခိုက္တာေတြ ပိုတိုးလုပ္လာပါတယ္။

ဒါေပမဲ့ ၿပီးခဲ့တဲ့ႏွစ္တုန္းက တျခားေဒသေတြမွာ အိုင္အက္စ္တိုက္ခိုက္မႈေတြ သိသိသာသာ တိုးလာတာကို ေတြ႕ရပါတယ္။ အဲဒါဟာ အီရတ္နဲ႔ ဆီးရီးယားက ဆုံးရႈံးသြားတဲ့ ေနရာေတြအတြက္ ေနရာအစားထိုးျပန္ယူလိုတယ္ဆိုတဲ့ သေဘာအျပင္ အေရွ႕အလယ္ပိုင္း ျပင္ပေနရာေတြမွာလည္း လႈပ္ရွားႏိုင္တယ္ဆိုတာကို သတိေပးလိုတဲ့ သေဘာလည္း ျဖစ္ပါတယ္။

၂၀၁၈ ခုႏွစ္မွာ တိုက္ခိုက္မႈေတြ အာဖဂန္နစၥတန္မွာ ၃၁၆ခု၊ အီဂ်စ္က ဆိုင္းႏိုင္း ကြၽန္းဆြယ္မွာ ၁၈၁ ခု၊ ဆိုမာလီယာမွာ ၇၃ ခု၊ ႏိုင္ဂ်ီးရီးယားမွာ ၄၄ ခု၊ ယီမင္မွာ ၄၁ ခုနဲ႔ ဖိလစ္ပိုင္မွာ ၂၇ ခု လုပ္ခဲ့တယ္လို႔ အိုင္အက္စ္က ေၾကညာခဲ့ပါတယ္။

အဲဒီအခ်က္အလက္ေတြအရ ႏိုင္ဂ်ီးရီးယားမွာရွိတဲ့ အိုင္အက္စ္တို႔ရဲ႕ အေနာက္ အာဖရိကျပည္နယ္တပ္ဖြဲ႕ - ISWA (ဘိုကိုဟာရမ္လို႔ လူသိမ်ားတဲ့အဖြဲ႕) က တိုက္ခိုက္မႈေတြ လတ္တေလာ လပိုင္းေတြမွာ သိသိသာသာတိုးလာတာကို ေတြ႕ရပါတယ္။ အဲဒီမွာ အဓိက ပစ္မွတ္ကေတာ့ စစ္တပ္ပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ စစ္တပ္ကို တိုက္ရတဲ့ ျဖစ္ႏိုင္ေျခ အေၾကာင္းအရင္းကေတာ့ စစ္တပ္ရဲ႕ လက္နက္ေတြလိုခ်င္တာရယ္ သူတို႔ရဲ႕ စြမ္းအားကို တိုးခ်ဲ႕ခ်င္တာေတြရယ္ေၾကာင့္ေတြ ျဖစ္ႏိုင္ပါတယ္။

၂၀၁၉ ခုႏွစ္ အစပိုင္း သုံးလမွာ ႏိုင္ဂ်ီးရီးယားမွာ တိုက္ခိုက္မႈ ၄၄ ခု လုပ္ခဲ့တယ္လို႔ အိုင္အက္စ္က ေျပာပါတယ္။ အဲဒါဟာ ၂၀၁၈ ခုႏွစ္တစ္ႏွစ္လုံးမွာ လုပ္ခဲ့တဲ့ တိုက္ခိုက္မႈ အေရအတြက္နဲ႔ ညီပါတယ္။

ဇန္နဝါရီလတုန္းက ျဖန႔္ခဲ့တဲ့ ဝါဒျဖန႔္ ဗီဒီယိုထဲမွာေတာ့ မြတ္ဆလင္ေတြကို အိုင္အက္စ္တို႔ရဲ႕ ISWA ရွိတဲ့ ေဒသကို ေျပာင္းလာၾကၿပီး တပ္ဖြဲ႕ပူးေပါင္းဖို႔ ေခၚထားပါတယ္။ အဲဒါဟာ အိုင္အက္စ္တို႔ဟာ ႏိုင္ငံျခားသားတပ္ဖြဲ႕ဝင္ အင္အားစုေဆာင္းဖို႔ အသင့္ျဖစ္ေနတဲ့ အေနထားလို႔ အခ်က္ျပလိုက္တာ ျဖစ္ပါတယ္။

ဘာကီနာဖာဆိုမွာ ပထမဆုံး အိုင္အက္စ္တို႔ေရာက္လာၿပီးလို႔ မတ္လ ၂၂ ရက္တုန္းက ISWA က ေၾကညာပါတယ္။ အဲဒီႏိုင္ငံဟာ အိုင္အက္စ္ရဲ႕ ၿပိဳင္ဘက္ အယ္လ္ေကဒါတို႔ တိုက္ခိုက္မႈေတြ လုပ္ထားတဲ့ ႏိုင္ငံျဖစ္ပါတယ္။

ၿပီးေတာ့ ဖိလစ္ပိုင္ႏိုင္ငံမွာလည္း အိုင္အက္စ္တို႔လုပ္တယ္ဆိုတဲ့ တိုက္ခိုက္မႈ အနည္းအက်ဥ္း တိုးလာပါတယ္။

အိုင္အက္စ္ဟာ တိုက္ခိုက္မႈေတြကို သူတို႔နဲ႔ အဆက္အသြယ္ရွိတဲ့ ေဒသခံ လက္နက္ကိုင္အဖြဲ႕ေတြကို အေျခခံၿပီး တိုက္ပါတယ္။ အဲဒီအဖြဲ႕အမ်ားစုဟာ အစၥလာမ္မစ္ႏိုင္ငံ သီးျခား ထူေထာင္ဖို႔ ဆယ္စုႏွစ္နဲ႔ခ်ီၿပီးတိုက္ေနတဲ့ ဖိလစ္ပိုင္ႏိုင္ငံေတာင္ပိုင္းကအဖြဲ႕ေတြ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒါေပမဲ့ သူတို႔ေတြက အမ်ားအားျဖင့္ အစိုးရစစ္တပ္က တိုက္တာျဖစ္ၿပီး တိုက္တာကလည္းႀကိဳၾကား ႀကိဳၾကားနဲ႔ ေနရာ တခ်ိဳ႕မွာပဲ တိုက္ခိုက္ႏိုင္တာ ျဖစ္ပါတယ္။

အိုင္အက္စက မၾကာခဏဆိုသလို ေထာက္ခံသူေတြကို ဖိတ္ေခၚေနေပမယ့္ ၂၀၁၈ ခုႏွစ္မွာ အေနာက္ပိုင္းႏိုင္ငံေတြမွာ တိုက္ခိုက္မႈ အႀကီးစားေတြ မလုပ္ႏိုင္ခဲ့ပါဘူး။

ၿပီးခဲ့တဲ့ႏွစ္ထဲမွာ ယူေကမွာ မန္ခ်က္စတာ ေတးဂီပြဲ ေဖ်ာ္ေျဖပြဲ တိုက္ခိုက္မႈ အပါအဝင္ တိုက္ခိုက္မႈ ေလးခု၊ စပိန္မွာ ဘာစီလိုနာတိုက္ခိုက္မႈနဲ႔ အေမရိကန္ လက္စ္ဗီးဂက္စ္တိုက္ခိုက္မႈေတြ လုပ္ခဲ့တယ္လို႔ အိုင္အက္စ္က ေျပာပါတယ္။ ဒါေပမဲ့ အဲဒီထဲက တခ်ိဳ႕ကို အိုင္အက္စ္တို႔ တိုက္တယ္လို႔ အေထာက္အထား မျပႏိုင္ခဲ့ပါဘူး။

၂၀၁၈ ခုႏွစ္ထဲမွာပဲ သိပ္မထင္ရွားတဲ့ တိုက္ခိုက္မႈ ခုနစ္ခု အေနာက္ပိုင္းႏိုင္ငံေတြမွာ လုပ္ခဲ့တယ္လို႔ အိုင္အက္စ္က ေျပာပါတယ္။ ဓါးနဲ႔ ေသနတ္တိုက္ခိုက္မႈ ျပင္သစ္မွာ ေလးခု၊ ဘယ္လ္ဂ်ီယမ္၊ ကေနဒါနဲ႔ ၾသစေၾတးလ်မွာ တစ္ခုစီလုပ္ခဲ့တယ္လို႔ အိုင္အက္စ္က ေၾကညာထားပါတယ္။

မီနာ အယ္လ္ လာမီ ဘီဘီစီ
BBC Burmese
https://www.bbc.com/burmese