တ႐ုတ္ေႂကြးပိလာေနတဲ့ အာဖရိက

တ႐ုတ္အေႂကြးပိလာေနတဲ့ Uganda နဲ႔ ကင္ညာႏိုင္ငံ။

ယူဂန္ဒါ ႏုိင္ငံဟာ တ႐ုတ္ႏုိင္ငံဆီက ေငြအေတာ္မ်ားမ်ားကို သတ္မွတ္ခ်က္ေတြနဲ႔ ေခ်းထားတဲ့ အတြက္ ႏုိင္ငံပုိင္ ပစၥည္းေတြ တ႐ုတ္လက္ထဲအပ္ရမယ့္ အႏၱရယ္ရွိေနၿပီ ဆိုတဲ့စိုးရိ္မ္ခ်က္ေတြကို ယူဂန္ဒါ ဘ႑ာေရး၀န္ႀကီးက ပယ္ခ်လိုက္ပါတယ္။ လမ္းတံတားေဆာက္လုပ္ေရး၊ လွ်ပ္စစ္ ဓာတ္အားထုတ္လုပ္ေရးနဲ႔ ေလာင္စာဆီ ထုတ္လုပ္ေရးလုပ္ငန္းအပါအ၀င္ ယူဂန္ဒါႏုိင္ငံတြင္းက ဖြံ႔ၿဖိဳးတိုးတက္ေရး လုပ္ငန္းေတြ လုပ္ကိုင္ဖို႔အတြက္ တ႐ုတ္ဗဟိုဘဏ္ကေန ယူဂန္ဒါႏုိင္ငံက ေခ်းထားတဲ့ေငြ ေဒၚလာ ၃ ဘီလီယံရွိေနတာပါ။ ဒီအေၾကာင္း Kampalaၿမိဳ႕ကေန Halima Athumaniေပးပို႔ထားတဲ့သတင္းလႊာကို နန္းေလာင္၀္က တင္ျပထားပါတယ္။

တ႐ုတ္ႏုိင္ငံကေန ေခ်းယူထားတဲ့ေငြပမာဏ မ်ားလာေပမယ့္ အဲဒီအေႂကြးေတြကို ထိန္းထားႏုိင္ သလို တ႐ုတ္ လက္ထဲ ႏုိင္ငံပိုင္ပစၥည္းေတြ ထိုးအပ္ရမယ့္ အေနအထားမ႐ွိဘူးလို႔ ယူဂန္ဒါ ဘ႑ာေရး၀န္ႀကီး Matia Kasaij ၿပီးခဲ့တဲ့သီတင္းပတ္ကပဲ ေျပာဆိုထားပါတယ္။ ယူဂန္ဒါ အစိုးရ ဘက္က တ႐ုတ္ကို တင္ေနတဲ့ အေႂကြး ေတြဟာ ၂၀၁၇ ခုႏွစ္ ဇြန္လကေန ၂၀၁၈ ခုႏွစ္ထိဆိုရင္ ေဒၚလာ ၉.၁ ဘီလီယံကေန ၁၁.၁ ဘီလီယံထိ တိုး လာတာကို ယူဂန္ဒါ စာရင္းစစ္ခ်ဳပ္႐ုံးက ဒီလ အတြင္းထုတ္ျပန္တဲ့အစီရင္ခံစာမွာ သတိေပး ေဖာ္ျပထားပါတယ္။ အဲဒီအစီရင္ခံစာမွာ တ႐ုတ္ႏုိင္ငံကို အတိအက်ေဖာ္ျပမထားေပမယ့္ အဓိကေငြေခ်းစာခ်ဳပ္ပါ သတ္မွတ္ခ်က္ ေတြအရ ႏိုင္ငံပိုင္ပစၥည္းေတြ လက္လႊတ္ရမယ့္အေနအထားျဖစ္လာေနၿပီဆိုၿပီး ေဖာ္ျပထားပါတယ္။

တခ်ဳိ႕ ေခ်းေငြစာခ်ဳပ္ေတြမွာ ႏုိင္ငံပိုင္ပစၥည္းေတြကို အာမခံထားတယ္လို႔ အစီရင္ခံစာမွာ ေဖာ္ျပထားတာပါ။ ဘ႑ာေရး၀န္ႀကီး Kasaija က ခုလို ေျပာပါတယ္။

“တ႐ုတ္က က်ဳပ္တို႔ပိုင္ပစၥညး္ေတြ သိမ္းမယ္ဟုတ္လား?ဒီအေၾကာင္း က်ေနာ္ေတာ့ မၾကားမိပါဘူး။ ဒါေပမယ့္ ယူဂန္ဒါႏုိင္ငံမွာ စီးပါြးေရးေတြက်ဆင္းေစမယ့္ ကဒ္ေဘးႀကီးေတြ ေရာက္မလာသ၍ က်ေနာ္တုိ႔ ဆက္ၿပီးတာ၀န္ယူ ထားသမွ် ကာလပတ္လုံး ဒီကိစၥ အဆင္ေျပသြားမွာပါ။ ဒါေၾကာင့္ တ႐ုတ္က ႏုိင္ငံပိုင္ပစၥည္းသိမ္းမယ့္ကိစၥ က်ေနာ္ကေတ့ာ မစိုးရိမ္ပါဘူး။ အဲဒီလိုကိစၥမ်ိဳး တျခားေနရာမွာ သြားၿပီးလုပ္လို႔ ရခ်င္ရမယ္။ ဒီမွာ ျဖစ္လာမယ္လို႔ ေတာ့ မထင္ပါဘူး။”

တ႐ုတ္ႏို္င္ငံဟာ ယူဂန္ဒါႏုိင္ငံရဲ့ ဖြံ႔ၿဖိဳးတိုးတက္ေရးလုပ္ငန္းေတြအတြက္ ဗဟိုဘဏ္ကတဆင့္ ေဒၚလာ ၃ ဘီလီ ယံထိ ေငြအေတာ္မ်ားမ်ား ေခ်းေပးထားတဲ့ႏုိင္ငံထဲက တခုလည္းျဖစ္ပါတယ္။ ယူဂန္ဒါႏုိင္ငံရ့ဲ စြမ္းအင္ထုတ္မယ့္ လုပ္ငန္းႀကီး ၂ ခုျဖစ္တဲ့ Karuma နဲ႔Isimba ေရကာတာ တည္ေဆာက္ေရးအတြက္ ရံပုံေငြ ၈၅% ကို တ႐ုတ္ႏုိင္ငံက Exim ဘဏ္က ေခ်းေပးထားတာပါ။

တခါ ၿမိဳ ႔ေတာ္ Kampala နဲ႔ ေလဆိပ္ကိုသြားတဲ့ Entebbe Express Highway လမ္းမႀကီးအတြြက္ကုန္က်ေငြ ေဒၚလာ ၄၇၅ သန္းကိုလည္း ေခ်းေပးထားတာပါ။ ဒီအျမန္လမ္းမႀကီးေၾကာင့္ ကားေမာင္းခ်ိန္ တ၀က္မက ေလ်ာ့သြားပါတယ္။

၂၀၂၁ ခုႏွစ္မွာ ေရနံထုတ္ယူႏုိင္မယ့္ ယူဂန္ဒါႏုိင္ငံ အေနာက္ပိုင္းက ေရနံကြင္းေတြကိုလည္း တ႐ုတ္ႏုိင္ငံက ကမ္းလြန္ေရနံေကာ္ပိုေရး႐ွင္း National Offshore Oil Corporation ၊ ျပင္သစ္ႏုိင္ငံက Total ကုမၸဏီ၊ ၿဗိတိန္ ႏုိင္ငံက Tullow Oil ကုမၸဏီတို႔က ပူးတြဲပုိင္ဆုိင္ၾကပါတယ္။ ယူဂန္ဒါႏုိင္ငံက ေရနံထုတ္လုပ္ေရးလုပ္ငန္းမွာ တ႐ုတ္ႏုိင္ငံက ေျခခ်လိုက္တာဟာ သူေပးထားတဲ့အေႂကြးေတြ ျပန္ယူဖို႔ ဆုံးျဖတ္လိုက္တဲ့လုပ္ရပ္ျဖစ္တယ္လို႔ စီးပြါးေရးပညာရွင္ Fred Muhumuza ကေျပာပါတယ္။

“တ႐ုတ္တုိ႔က သူတို႔ ေခ်းထားေပးတဲ့ ေငြေတြ ျပန္ရဖို႔ ေရနံေစ်းကို သူတို႔ သတ္မွတ္တာမ်ိဳး လုပ္ေကာင္း လုပ္မွာပါ။ ေရနံထုတ္လုပ္ေရးလုပ္ငန္းမွာ ေျခတလွမ္းခ်ထားလိုက္ႏုိင္တာနဲ႔ပဲ… ေကာင္းၿပီ၊ ခင္ဗ်ားတို႔ရဲ့ ေရနံအတြက္ ေငြေပးပါ့မယ္လို႔ တ႐ုတ္တို႔က ေျပာမွာပါ။ ဒါေပမယ့္ ေရနံတစည္ကို ေဒၚလာ ၆၀ ေပးမယ့္အစား၊ ခင္ဗ်ားတို႔ တင္ေနတဲ့အေႂကြးအတြက္ ေရနံတစည္ကို ၅၅ ေဒၚလာပဲေပးမယ္။ က်န္တဲ့ ၅ ေဒၚလာက အေႂကြးဆပ္တာေပါ့။ ဒီေရနံ လုပ္ငန္းက လက္ရွိ အေႂကြးျပႆနာကို ေျဖရွင္းမယ့္ အေနအထား ျဖစ္လာေနၿပီဆုိတဲ့ အဆင့္ကို က်ေနာ္တို႔ ေရာက္လာေနပါၿပီ။”

အာဖရိကတုိက္မွာ ႏုိင္ငံပိုင္ပစၥည္းေတြကို တ႐ုတ္တို႔ သိမ္းယူမယ့္အေရး စိတ္မေအးျဖစ္ေနရတာ ယူဂန္ဒါ ႏုိင္ငံက ပထမဆုံးေတာ့ မဟုတ္ပါဘူး။ ကင္ညာႏုိင္ငံက ဒီဇင္ဘာလမွာထုတ္ျပန္လုိက္တဲ့ အစီရင္ခံစာ တေစာင္ ေပါက္ၾကားသြားရာမွာ ႏုိင္႐ိုဘီၿမိဳ႕နဲ႔ ဆိပ္ကမ္းကိုဆက္သြယ္တဲ့ ရထားလမ္းတည္ေဆာက္ေရးအတြက္ Mombasa ဆိပ္ကမ္းကို အာမခံထားၿပီး Exim ဘဏ္ကေန ေဒၚလာ ၃ ဘီလီယံကို ေခ်းယူခဲ့တာကို ေဖာ္ျပထား ပါတယ္။ ဒီကိစၥေၾကာင့္ Mombasa ဆိပ္ကမ္းကို တရုတ္တို႔ သိမ္းပုိက္မယ့္ အေျခအေနျဖစ္ၿပီဆိုတဲ့ စိုးရိမ္ခ်က္ ေတြအေပၚတ႐ုတ္ဘက္ကေရာ ကင္ညာ တာ၀န္ရွိသူေတြဘက္ကပါ ျငင္းဆိုခဲ့ၾကပါတယ္။

တခါ စက္တင္ဘာလမွာ ထုတ္ျပန္ခဲ့တဲ့ အစီရင္ခံစာေတြအရ ဇမ္ဘီယာႏုိင္ငံမွာလည္း တ႐ုတ္ဆီက ေခ်းယူ ထားတဲ့ အေႂကြးဆပ္ဖို႔ ပ်က္ကြက္ခဲ့တဲ့အတြက္ အစိုးရပုိင္ လွ်ပ္စစ္ကုမၸဏီကို တ႐ုတ္တို႔က သိမ္းပိုက္ခဲ့တာကို ေတြ႔ရပါတယ္။ ဒီကိစၥေတြကိုေတာ့ အစိုးရပိုင္းက ျငင္းဆန္ထားတာပါ။ ဒီလို ေခ်းေငြကိစၥေတြေၾကာင့္ ႏုိင္ငံပိုင္ ပစၥည္းေတြ တ႐ုတ္တို႔ လက္ထဲအပ္ရမယ့္ကိစၥဟာ စိုးရိမ္စရာ မလိုတဲ့ အရာေတာ့မဟုတ္ပါဘူး။ သီရီလကၤာႏုိင္ငံဟာ တ႐ုတ္ဆီကေခ်းယူထားတဲ့ အေႂကြးဆပ္ဖို႔ ပ်က္ကြက္ခဲ့တဲ့အတြက္ မဟာဗ်ဴဟာအရ အေရးပါတ့ဲ ႏုိင္ငံပိုင္ ဆိပ္ကမ္းတခုကို ၂၀၁၇ ခုႏွစ္မွာ တ႐ုတ္တို႔လက္ထဲ ထိုးအပ္ခဲ့ရတဲ့ သာဓကလည္း ရွိထားပါတယ္။

နန္းေလာင္၀္ / ဗြီအိုေအ (ျမန္မာပုိင္း)
https://burmese.voanews.com