စစ္ေတြမွတ္တမ္းရုပ္ရွင္ ကုလနဲ႔ အေမရိကန္မွာ ျပသ

(Sittwe) စစ္ေတြ မွတ္တမ္းရုပ္ရွင္

ရခိုင္ျပည္နယ္မွာ ခဲြျခားဆက္ဆံမႈ၊ ဖိႏွိပ္မႈေတြေၾကာင့္ လူငယ္ေတြရဲ႕ ပညာေရးဆံုးရွဳံးနစ္နာၿပီး အနာဂတ္ေပ်ာက္ဆံုးေနတဲ့အေၾကာင္း ရိုက္ကူးတင္ျပထားတဲ့ (Sittwe) စစ္ေတြ မွတ္တမ္းရုပ္ရွင္ ကို အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စု လႊတ္ေတာ္ အပါအ၀င္ ကုလသမဂၢဌာနခ်ဳပ္နဲ႔ နာမည္ႀကီး တကၠသိုလ္ေတြ မွာ ျပသေနပါတယ္။ ဒီရုပ္ရွင္ကို ျမန္မာႏိုင္ငံမွာ ျပသဖို႔ ပိတ္ပင္ထားသလို ၂၀၁၇ ခုႏွစ္ ဇူလိုင္လက ရန္ကုန္မွာက်င္းပတဲ့ လူ႔အခြင့္အေရးနဲ႔ လူ႔ဂုဏ္သိကၡာရုပ္ရွင္ပဲြေတာ္မွာလည္း ျပသခြင့္ တားဆီးခံခဲ့ရပါတယ္။ မအင္ၾကင္းႏိုင္က အျပည့္အစံု ေျပာျပမွာပါ။

မိနစ္ ၂၀ ၾကာျမင့္တဲ့ (Sittwe) စစ္ေတြ မွတ္တမ္းရုပ္ရွင္ဇာတ္လမ္းတိုဟာ ပဋိပကၡေတြျဖစ္ေနတဲ့ ရခိုင္ျပည္နယ္မွာ ခဲြျခားဆက္ဆံမႈ အက်ဳိးဆက္အျဖစ္ လူငယ္ေတြရဲ႕ အနာဂတ္ ဆံုးရႈံးနစ္နာခဲ့ပံုကို သံုးႏွစ္ၾကာ အခ်ိန္ယူၿပီး ရိုက္ကူးတင္ျပထားတာျဖစ္ပါတယ္။ ဒီမွတ္တမ္းရုပ္ရွင္ကို ရိုက္ကူးခဲ့တဲ့ လူ႔အခြင့္အေရးရုပ္ရွင္ဒါရိုက္တာ Jeanne Hallacy က ဗီြအိုေအကို အခုလို ေျပာပါတယ္။

“ဒီမွတ္တမ္းရုပ္ရွင္မွာ က်မတို႔ အဓိကထားတင္ျပတဲ့အခ်က္က ပညာေရးျဖစ္ပါတယ္။ ခဲြျခားမႈမရွိတဲ့ ပညာေရးစနစ္ကသာ လူငယ္ေတြ အခ်င္းခ်င္း အျပန္အလွန္နားလည္ဆက္ဆံမႈ ရရွိေစမွာျဖစ္ၿပီး အဲဒီကတဆင့္ ၿငိမ္းခ်မ္းေရးတည္ေဆာက္ဖို႔ နဲ႔ အမ်ဳိးသားရင္ၾကားေစ့ေရး အလားအလာအတြက္ အခြင့္အလမ္းေတြ ပြင့္လာမလားဆိုတာ က်မတို႔ ႀကိဳးစားတင္ျပထားတာျဖစ္ပါတယ္။”

ဒါအျပင္ ကိုဖီအာနန္ဦးေဆာင္တဲ့ ရခိုင္အႀကံေပးေကာ္မရွင္ရဲ႕ အႀကံျပဳခ်က္မွာလည္း ရခိုင္ျပည္နယ္ ပညာေရးအတြက္ အခန္းတခန္းသီးသန္႔ေဖၚျပ အႀကံေပးထားၿပီး စာသင္ေက်ာင္းေတြမွာ ဘာသာမတူ၊ လူမ်ဳိးမတူတဲ့အတြက္ ခဲြျခားဆက္ဆံမႈေတြကို ခ်က္ခ်င္းရပ္တန္႔ဖို႔ လည္း ေတာင္းဆိုထားေၾကာင္း Jeanne Hallacy ကေျပာပါတယ္။

“Sittwe” စစ္ေတြ မွတ္တမ္းရုပ္ရွင္ကို ၿပီးခဲ့တဲ့သတင္းပတ္က နယူးေရာက္ ကုလသမဂၢဆိုင္ရာ အေမရိကန္သံရံုးမွာ စတင္ ျပသရာမွာ ကုလသမဂၢ စီးပြားေရးနဲ႔ လူမႈေရး ေကာင္စီဆိုင္ရာ အေမရိကန္သံအမတ္ႀကီး Kelley Curri နဲ႕ ကုလသမဂၢဆိုင္ရာ ျပင္သစ္သံအမတ္ႀကီး Francois Delattre တို႔လည္း တက္ေရာက္ အမွာစကားေျပာၾကားခဲ့ၿပီး ျမန္မာႏိုင္ငံဆိုင္ရာ ကုလသမဂၢ လူ႔အခြင့္အေရး အထူးကိုယ္စားလွယ္ ယန္ဟီးလီ လည္း တက္ေရာက္ ခဲ့ပါတယ္။

“Sittwe” ရုပ္ရွင္ကို ထုတ္လုပ္တဲ့ Smile Education and Development Foundation တည္ေထာင္သူလည္းျဖစ္ ျပည္တြင္းမွာ လူအခြင့္အေရးႀကိဳးပမ္းေဆာင္ရြက္ေနသူလည္းျဖစ္တဲ့ ဦးမ်ဳိး၀င္းက အခုလိုေျပာပါတယ္။

“Documentary နဲ႔ ပတ္သက္ၿပီးေတာ့ သူတို႔ မွတ္ခ်က္ေပးတာကေတာ့ နံပတ္၁ က်ေနာ္သတိျပဳမိတာက ဒီရုပ္ရွင္က အင္မတန္မွပဲ ဒီပဋိပကၡနဲ႔ ရခိုင္မွာ ျဖစ္ပ်က္ေနတဲ့ အေျခအေနတစံုလံုးကို နားလည္ေအာင္လုပ္ေပးတယ္လို႔ သူတို႔မွတ္ခ်က္ေပးပါတယ္။ ဒုတိယတခ်က္ကေတာ့ ဒီအၾကမ္းဖက္မႈေတြရဲ႕ ေနာက္ဆက္တြဲအေနနဲ႔ လူငယ္လူရြယ္ေတြရဲ႕ ရင္ဆိုင္ရတဲ့ သူတို႔ကိုယ္တိုင္မက်ဴးလြန္တဲ့အျပစ္ကို သူတို႔ကေနလာၿပီးေတာ့မွ အျပစ္သားအေနနဲ႔ စေတးခံရတဲ့ ကိစၥ ဒါေတြဟာ သူတို႔ရဲ႕ ပညာေရးအားနည္းတဲ့ အေပၚမွာလည္းျပန္ၿပီးေတာ့မွ ဒါကို ေက်ာ္လႊားခ်င္တဲ့အေနအထားေတြကို လုပ္တဲ့ေနရာမွာ သူတို႔မေရြးခ်ယ္သင့္တဲ့နည္းေတြကို ေရြးခ်ယ္လာတဲ့အခြင့္အလမ္းေတြမ်ားေနတယ္။ ကမာၻႀကီးကလည္း ဒီေလာက္ ရခိုင္မွာျဖစ္ေနတယ္ဆိုတာ ကမာၻႀကီးရဲ႕ ၀န္ထုတ္ ၀န္ပိုးျဖစ္လာတယ္။ အဲဒီအေနအထားေတြကို သူတို႔ Remark ထဲမွာ ထည့္ေပးသြားပါတယ္။”

စစ္ေတြၿမိဳ႕မွာ ၂၀၁၂ ခုနွစ္က လူမ်ဳိးေရး၊ ဘာသာေရးအေပၚအေျခခံၿပီး ျဖစ္ခဲ့တဲ့ အၾကမ္းဖက္ ပဋိပကၡ ေၾကာင့္ ေနရပ္ကေန အတင္းအက်ပ္ေရႊ႕ေျပာင္းခံရတဲ့ ဒုကၡသည္စခန္းေတြထဲက ဆယ္ေက်ာ္သက္လူငယ္ႏွစ္ဦးျဖစ္တဲ့ မြတ္စလင္ မိန္းကေလးငယ္ မျဖဴျဖဴသန္းနဲ႔ ရခိုင္ ဗုဒၶဘာသာ၀င္ ေမာင္ေအာင္ဆန္းျမင့္တို႔ရဲ႕ ပညာေရးဆံုးရွဳံးနစ္နာခဲ့တဲ့ျဖစ္ရပ္ေတြကို ၂၀၁၄ခုႏွစ္က စတင္ရိုက္ကူးၿပီး ၂၀၁၇ခုႏွစ္ဆန္းပိုင္းမွာ အဆံုးသတ္ခဲ့တာျဖစ္ပါတယ္။ ဒီမွတ္တမ္းရုပ္ရွင္ ဇာတ္လမ္းတိုကို ျမန္မာႏိုင္ငံမွာ ျပသခြင့္ ပိတ္ပင္ထားတာနဲ႔ ပတ္သက္လို႔ ဦးမ်ဳိး၀င္းက အခုလို ေျပာျပပါတယ္။

“အဓိကေတာ့ က်ေနာ္တို႔ ဒီလိုဟာေတြကို Censorship ဘုတ္အဖြဲ႔က ပယ္လိုက္တဲ့အေပၚမွာ ေတာ္ေတာ္အံ႔ၾသသြားတယ္။ ဒီပဋိပကၡေတြရဲ႕ အေျခအေနကို လူထုကလည္းေကာင္းေကာင္းေတြ႔ခြင့္မရတဲ့အခါက်ေတာ့ အခုအခ်ိန္မွာ Fake news ေတြ Fake Information ေတြ က ပိုၿပီးေတာ့မွ Propaganda လုပ္လို႔ေကာင္းတာေပါ့ ။ ဒါကိုနဂိုကတည္းက အခုလို Documentary သမားေတြ Documentary ျပထားတယ္ ဆိုရင္ လူထုက ၾကည့္ထားတယ္ဆိုရင္ ဒီအေျခအေနကို အတိုင္းအတာတခုအထိ နားလည္မယ္ေလ။ အခုက ျပည္တြင္းမွာလံုး၀ ဒါနဲ႔ ပတ္သက္လို႔ရွိရင္ ဒီပဋိပကၡနဲ႔အေျခခံတဲ့ အၾကမ္းဖက္မႈေတြကို အေျခခံတဲ့ ဟာမ်ိဳးေတြကို ျပည္တြင္းမွာျပဖို႔ Space မေပးတာက barrier တခုပဲ အဲဒါ အဓိကျပႆနာလို႔ က်ေနာ္ျမင္တယ္။”

Sittwe မွတ္တမ္းရုပ္ရွင္ကို လာမယ့္ ဗုဒၶဟူးေန႔မွာ အေမရိကန္ လႊတ္ေတာ္မွာ ျပသဖို႔ရွိၿပီး မေန႔က ၀ါရွင္တန္ဒီစီမွာ ျပသခဲ့ပါတယ္။ ဒါ့အျပင္ ဒီရုပ္ရွင္ကို အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စုတ၀န္းက နာမည္ႀကီး တကၠသိုလ္ေတြျဖစ္တဲ့ Harvard ၊ Yale ၊ Johns Hopkins ၊ Georgetown ၊ Colombia အပါအ၀င္ တကၠသိုလ္ေပါင္း ၁၀ ခုေက်ာ္မွာ ျပသဖို႔ American Jewish World Service ကမၻာလံုးဆိုင္ရာ အေမရိကန္-ဂ်ဴး အသင္းကေန ပံပိုးေပးတာျဖစ္ပါတယ္။

ၿပီးခဲ့တဲ့ သတင္းပတ္က နယူးေရာက္Colombia တကၠသိုလ္မွာ ျပသခဲ့ၿပီး ဒီကေန႔ ညေနပိုင္း မွာေတာ့ ၀ါရွင္တန္ဒီစီက Georgetown တကၠသိုလ္မွာ Sittwe ရုပ္ရွင္ကို ျပသမွာျဖစ္ပါတယ္။

အင္ၾကင္းႏိုင္  / ဗြီအိုေအ (ျမန္မာပုိင္း)
https://burmese.voanews.com