အာဏာသိမ္းႀကိဳးပမ္းမႈအၿပီး တူရကီ-႐ုရွားဆက္ဆံေရးေကာင္းႏိုင္

႐ုရွားသမၼတနဲ႔ တူရကီသမၼတ ေတြ႔ဆံုၾကစဥ္။

တူရကီႏုိင္ငံမွာ ဇူလိုင္လ ၁၅ရက္ေန႔က အာဏာသိမ္းဖို႔ႀကိဳးပမ္းမႈ က်ဆံုးသြားၿပီးတဲ့ေနာက္ အလားအလာေကာင္းႏုိင္ဖြယ္ကိစၥတခုကေတာ့ တူရကီ-႐ုရွားဆက္ဆံေရးပဲျဖစ္ပါတယ္။ ဗီြအိုေအသတင္းေထာက္ Dorian Jones က Istanbul ၿမိဳ႕က သတင္းေပးပို႔ထားတာကို ဦးေက်ာ္ဇံသာက ေျပာျပေပးထားပါတယ္။

ေသြးထြက္သံယို အာဏာသိမ္းမႈအၿပီးမွာ တူရကီသမၼတ Recep Tayyip Erdogan ဟာ ႐ုရွားသမၼတ Vladimir Putin နဲ႔ ေဆြးေႏြးပြဲတရပ္ကို အေဆာတလ်င္ စီစဥ္ခဲ့တဲ့အတိုင္း အခုလာမယ့္ ၾသဂုတ္လ ၉ရက္က်ရင္ St. Petersburg မွာ သူတို႔ႏွစ္ဦး ေတြ႔ဆံုၾကေတာ့မွာပါ။ အာဏာသိမ္းပြဲျဖစ္ပြားေနစဥ္မွာပဲ သမၼတ Putin က သမၼတ Erdogan ကို ခ်က္ျခင္းေထာက္ခံလုိက္တဲ့အတြက္ အခုလိုေတြ႔ဆံုဖို႔ကိစၥ ပိုမိုအဆင္ေျပစရာျဖစ္လာတယ္လို႔ တူရကီႏုိင္ငံ Kadir Has တကၠသိုလ္က ႏုိင္ငံတကာ ဆက္ဆံေရးပညာရွင္ Soli Ozel က သံုးသပ္ပါတယ္။

" အာဏာသိမ္းမႈျဖစ္ႏုိင္တယ္ဆိုတာ တူရကီကို ပထမဦးဆံုး သတိေပးတာ ႐ုရွျဖစ္တယ္လို႔ အတည္မျပဳႏုိင္တဲ့သတင္းေတြ ရွိေနပါတယ္။ သမၼတ Erdogan အေနနဲ႔ ဒါဟာ ပထမဦးဆံုး ကမာၻ႔ေခါင္းေဆာင္တေယာက္နဲ႔ အဓိက ေတြ႔ဆံုတာ လည္းျဖစ္ပါတယ္။ အာဏာသိမ္းႀကိဳးပမ္းမႈအၿပီး ဒါဟာ ပထမဆံုးျဖစ္ေနတာလည္း ပိုထူးျခားေနပါတယ္။"

အေနာက္ႏုိင္ငံေတြက တူရကီအာဏာသိမ္းမႈကို ရႈတ္ခ်ဖို႔ ေနာက္က်ေနခဲ့တဲ့ အတြက္ ျဖစ္လာရတဲ့ တူရကီရဲ႕ေဒါသကို သမၼတပူတင္က အခြင့္ေကာင္းယူဖို႔ ႀကိဳးပမ္းလိုက္မယ္လို႔ အကဲခတ္သမားေတြက ဆိုၾကပါတယ္။

တူရကီႏုိင္ငံေရးေဆာင္းပါးရွင္ Semih Idiz ကေတာ့ အခုလိုအခ်ိန္မ်ိဳးမွာ Erdogan ႐ုရွားကိုသြားမယ့္ကိစၥဟာ သမၼတ Putin အတြက္ အကြက္ေကာင္းပဲလို႔ ဆိုပါတယ္။

"တစ္သီးပုဂၢလေတြဆီကေရာ အစိုးရအဖြဲ႔ဝင္ေတြဆီကပါ အေနာက္တုိင္း ဆန္႔က်င္ေရးေဆာင္းပါးေတြ ေၾကညာခ်က္ေတြ အမ်ားႀကီးရွိေနပါတယ္။ အေမရိကန္ဆန္႔က်င္ေရးေတြ၊ ေနတိုးဆန္႔က်င္ေရးေတြလည္း အမ်ားအျပားပါပဲ။ ဒီေနရာမွာေတာ့ ႏုိင္ငံျခားေရးဝါဒအတြက္ ျပႆနာႀကံဳေတြ႔ႏုိင္ပါတယ္။"

တကယ္ေတာ့ တူရကီ-႐ုရွား ႏွစ္ႏုိင္ငံ ဆက္ဆံေရးတည္ေဆာက္မႈဟာ ဒီ့မတိုင္ခင္ကတည္းက စတင္ေနပါၿပီ။ ဒီအပတ္တြင္းမွာပဲ တူရကီ ဒုတိယဝန္ႀကီးခ်ဳပ္ Mehmet Simsek ဟာ အဆင့္ျမင့္ကိုယ္စားလွယ္ အဖြဲ႔တခုကို ဦးေဆာင္ၿပီး ေမာ္စကို ကို သြားခဲ့ပါတယ္။ ႐ုရွားေလယာဥ္ကို ပစ္ခ်ၿပီး ယိုယြင္းသြားခဲ့တဲ့ စီးပြားေရး ကူးလူးဆက္ဆံမႈကို ျပန္လည္တည္ေဆာက္ဖို႔ ရည္ရြယ္တာျဖစ္ပါတယ္။

ဒါေပမဲ့ တူရကီသမၼတ႐ံုး ႏုိင္ငံတကာဆက္ဆံေရးအၾကံေပးအရာရွိ Ayse Sozen Usluer ကေတာ့ ျပန္လည္သင့္ျမတ္ေရးႀကိဳးပမ္းတာဟာ စီးပြားေရးဆက္ဆံမႈ အတြက္ေလာက္ေတာင္ မဟုတ္ဘူးလို႔ဆိုပါတယ္။

"ယိုယြင္းေနတဲ့ဆက္ဆံေရးေၾကာင့္ ႏွစ္ႏုိင္ငံစလံုးအက်ိဳးမရွိႏုိင္ဘူး ဆိုတာ ႏွစ္ဘက္ နားလည္ထားပါတယ္။ ႏွစ္ဘက္စလံုးက ပံုမွန္ဆက္ဆံေရး လိုလားေနၾကတာပါ။ ေလယာဥ္ပစ္ခ်မႈ မျဖစ္ခင္ အေျခအေနျပန္ေရာက္ဖို႔ က်မ ခန္႔မွန္းထားပါတယ္။ ႏွစ္ဘက္စလံုး အက်ိဳးရွိမယ့္ ဆက္ဆံေရးပါ။"

သို႔ေပျငားလည္း ႐ုရွားႏုိင္ငံျခားေရးဝန္ႀကီး Sergei Lavrov ကေတာ့ ႏွစ္ႏုိင္ငံ ဆက္ဆံေရးေကာင္းမြန္ေစဖို႔အတြက္ ဆီးရီးယားျပႆနာအေပၚ သေဘာထား ကြဲလြဲမႈအေပၚ ညိႇႏိႈင္းဖို႔လိုအပ္တယ္လို႔ ဆိုပါတယ္။ တကယ္ေတာ့ ဆီးရီးယားျပည္တြင္းစစ္မွာ ႐ုရွားနဲ႔ တူရကီတို႔ဟာ တဘက္စီ ကူညီေနၾကတာျဖစ္ပါတယ္။

အာဏာသိမ္းႀကိဳးပမ္းမႈအၿပီး Erdogan ရဲ႕ ရက္စက္တဲ့ႏွိပ္ကြပ္မႈေတြေၾကာင့္ အေနာက္ႏုိင္ငံေတြနဲ႔ တူရကီဆက္ဆံေရး တင္းမာေနတဲ့အတြက္ ရုရွားနဲ႔ ဆီးရီးယားကိစၥမွာ အေပးအယူလုပ္ဖို႔အေရး တူရကီအားမေကာင္းလွဘူးလို႔ သတင္းစာေဆာင္းပါးရွင္ Idiz က ဆိုပါတယ္။

" အာဏာသိမ္းႀကိဳးပမ္းမႈအၿပီး တူရကီသိပ္အားမေကာင္းလွပါဘူး။ ဆႏၵရွိတိုင္း လုပ္လို႔မရပါဘူး။ ေဒသတြင္း ျပႆနာေတြကို လက္ေတြ႔ျဖစ္ႏုိင္တဲ့အေျခအတိုင္း ခ်ဥ္းကပ္ရပါလိမ့္မယ္။"

ဘာပဲျဖစ္ျဖစ္ သမၼတ Erdogan ကို ႐ုရွားသမၼတ Putin နဲ႔အတူထုိင္ေဆြးေႏြး ရတာဟာ အေနာက္မဟာမိတ္ေတြနဲ႔ဆက္ဆံေရးမွာ အေလးသာေစမယ့္ လုပ္ရပ္ျဖစ္တယ္လို႔ အကဲခတ္သမားေတြက တြက္ေနၾကပါတယ္။ သမၼတ Erdogan ရဲ႕ ႏုိင္ငံျခားဆက္ဆံေရး အႀကီးအကဲကေတာ့ တူရကီႏုိင္ငံဟာ ေနတုိး အဖြဲ႔ဝင္ ျဖစ္မႈသာမက အေမရိကန္ဆက္ဆံေရးကိုပါ ဆက္လက္ထားရွိမွာျဖစ္ၿပီး လက္ေတြ႔က်တဲ့မူဝါဒကို က်င့္သံုးသြားမယ္လို႔ ေျပာေနေၾကာင္းပါ။

 ဦးေက်ာ္ဇံသာ / ဗီြအုိေအ (ျမန္မာပုိင္း)
http://burmese.voanews.com