လက္ရွိ တရားစီရင္ေရးစနစ္ျဖင့္ ဒီမိုကေရစီေဖာ္ေဆာင္ရန္ ခက္ခဲႏိုင္

အစိုးရအဖြဲ႕သစ္ေျပာင္းလဲၿပီး ျဖစ္ေသာ္လည္း လက္ရွိတရားစီရင္ေရးစနစ္တြင္ က်င့္သံုးေနသည့္ လုပ္ထံုးလုပ္နည္းအခ်ဳိ႕ႏွင့္ တရားေရး၀န္ထမ္းအခ်ဳိ႕၏ လုပ္ေဆာင္မႈဆံုးျဖတ္မႈအခ်ဳိ႕မွာမူ ဒီမိုကေရစီေဖာ္ေဆာင္ႏိုင္သည့္ အေျခအေနတြင္ မရွိႏိုင္ေၾကာင္း အမႈသည္မ်ား၊ ေရွ႕ေနမ်ားထံမွ သိရသည္။

"တရားစီရင္ေရးမ႑ဳိင္ မတိမ္းေစာင္းေစဖုိ႔ ဆုိတဲ့ေနရာမွာ အဓိကအားျဖင့္ေတာ့ တရားသူႀကီးေတြေပၚပဲ မူတည္တာေတာ့ မဟုတ္ပါဘူး။ ဒီတရားစီရင္ေရး အ၀န္းအ၀ုိင္းႀကီးထဲမွာ ပါ၀င္ပတ္သက္ေနသူေတြ ကုိယ္တုိင္လည္းပဲ ၀ုိင္း၀န္းထိန္းေက်ာင္းၾကရမယ္လုိ႔ ေျပာရမွာပါ။ အမႈသည္တုိင္းကေတာ့ အမႈႏုိင္ခ်င္ၾကတာခ်ည္းပါပဲ။ ဒါေၾကာင့္ အမႈႏုိင္ေအာင္ ဘယ္လုိလုပ္မလဲဆုိတာနဲ႔ လာဘ္လာဘ လမ္းေၾကာင္းဆုိတာႀကီးေပၚ တက္သြားပါၿပီ။ ေရွ႕ေနေတြကလည္း သူ႔အမႈသည္ကုိ ႏုိင္ေစခ်င္တာပါပဲ။ ဒီမွာလည္း အမႈႏုိင္ေအာင္ ဘယ္လုိလုပ္မလဲဆုိတဲ့ လာဘ္လာဘလမ္းေၾကာင္းကုိ သြားေနမွာပါပဲ။ တရားသူႀကီးေတြ ကုိယ္တုိင္ကလည္း အမႈတုိင္းကုိ လာဘ္လာဘထက္ဆုိးတဲ့ အဂတိတရား လမ္းေၾကာင္းေပၚကုိ ေရာက္သြားတဲ့အခါမ်ဳိးလည္း ရိွတတ္ပါတယ္။ ဒီလုိမ်ဳိးဆုိရင္ ဒီတရားစီရင္ေရးမ႑ိဳင္ဟာ တိမ္းေစာင္းသြားမယ့္ အေျခအေနျဖစ္ပါတယ္။ အဂတိတရားမွာလည္း ျပန္ၾကည့္မယ္ဆုိရင္ ေမာဟဂတိနဲ႔ ဘယဂတိက ပုိအေရးႀကီးပါတယ္။ သိမ္ေမြ႕လြန္းတဲ့အတြက္ အဂတိတရား လုပ္မိပါလားလုိ႔ မေတြးမိဘဲ အဂတိလုိက္မိ သြားတတ္ပါတယ္။ မိမိကုိယ္တုိင္ ဥပေဒကလည္း မကြၽမ္းက်င္၊ ေထာက္ထားစာနာစရာလည္း ေပၚလာမယ္ဆုိရင္ မိမိဆုံးျဖတ္လုိက္တာဟာ ေမာဟဂတိနဲ႔ ညိႇသြားတယ္လုိ႔ မသိဘဲနဲ႔ ေဆာင္ရြက္သြားမိတတ္ပါတယ္။ အလားတူပါပဲ ဥပေဒပုိင္းအရ ကြၽမ္းက်င္ေသာ္လည္း ေျဖာင့္မတ္စြာ ေဆာင္ရြက္လုိေသာ္လည္း ဒီလုိေဆာင္ရြက္လုိက္ရင္ တစ္စုံတစ္ရာေသာ ေဘးက်မွာကုိ ေၾကာက္တဲ့အတြက္ စီရင္ဆုံးျဖတ္ လုိက္မိတာလည္းပဲ ဘယဂတိနဲ႔ ညိႇသြားတာပါပဲ။ ဒါေၾကာင့္ အဂတိတရားေတြထဲမွာ ဒီဂတိတရားႏွစ္ပါးဟာ သိပ္ကုိအေရးႀကီးတဲ့အတြက္ တရားသူႀကီးေတြ သတိထားၿပီး ဆင္ျခင္ေဆာင္ရြက္ သင့္ပါတယ္"ဟု စာေရးဆရာ တရားလႊတ္ေတာ္ေရွ႕ေနတစ္ဦးက မ်က္ေမွာက္တရားစီရင္ေရးမ႑ိဳင္ႏွင့္ ပတ္သက္၍ သုံးသပ္ေျပာၾကားပါသည္။

တရားစီရင္ေရး မ႑ိဳင္ကုိ ဦးေဆာင္သူ အခ်ဳိ႕ဟာ လာဘ္လာဘ အခြင့္အေရးနဲ႔ အာဏာအတြက္ ေ၀ဖန္မယ့္သူ၊ ေထာက္ျပမယ့္သူေတြကုိေတာင္ ႏွိပ္ကြပ္ဖို႔ အားထုတ္လာတဲ့ သေဘာေတြေတြ႔ေနရတယ္။ တရား႐ံုး မထီမဲ့ျမင္ျပဳမႈဆိုတဲ့ ဥပေဒကုိ တရားသူႀကီးအခ်ဳိ႕က လက္နက္သဖြယ္ အသံုးျပဳ ၿခိမ္းေျခာက္ဖို႔ လုပ္ေဆာင္ေနတာကုိ ေတြ႔ရတယ္။ အေ၀ဖန္မခံႏုိင္တာ တင္မကဘဲ ေ၀ဖန္မယ့္သူေတြ ေ၀ဖန္ႏုိင္ေအာင္ ဥပေဒကုိ အလြဲသံုးစားလုပ္ ၿခိမ္းေျခာက္ခ်င္တဲ့ ပံုစံမ်ဳိးေတြရွိေနတယ္ . . .

"တရားသူႀကီး တစ္ဦးတည္း တရားစီရင္ဆုံးျဖတ္တာ ထက္ တရားသူၾကီးတစ္ဦးထက္ ပုိပါ၀င္တဲ့ခုံအဖြဲ႕နဲ႔ ဆုံးျဖတ္တာကပုိၿပီးေတာ့ ေကာင္းပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ အေရးၾကီးတာကေတာ့ အဲဒီခုံအဖြဲ႕မွာပါ၀င္ေနတဲ့ တရားသူႀကီးေတြရဲ႕ တရားစီရင္ေရးဆုိင္ရာ ကြၽမ္းက်င္မႈနဲ႔ ကုိယ္က်င့္တရား ႐ုိးေျဖာင့္မႈက ပုိၿပီးအဓိကက်ေနပါတယ္။ တစ္ေခတ္တစ္ခါတုန္းကလည္း ခုံအဖြဲ႕နဲ႔ တရားစီရင္ခဲ့တာ ရိွခဲ့ေပမယ့္ အဲဒီတုန္းက တရားသူႀကီးေတြဟာ တရားသူႀကီး တစ္ေယာက္ျဖစ္ထုိက္တဲ့ ကုိယ္က်င့္တရား အရည္အေသြး၊ တရားဥပေဒ ကြၽမ္းက်င္မႈမရိွတဲ့အတြက္ တရားစီရင္ေရးမ႑ိဳင္မွာ ကေမာက္ကမျဖစ္ခဲ့ရတဲ့ သာဓကေတြ ရိွခဲ့ဖူးပါတယ္"ဟု ၎က ေထာက္ျပေျပာၾကားခဲ့သည္။


လက္ရွိတရားစီရင္ေရး စနစ္တြင္ က်င့္သံုးေနသည့္ လုပ္ထံုးလုပ္နည္း အခ်ဳိ႕သည္ ဒီမိုကေရစီ ေဖာ္ေဆာင္ႏိုင္သည့္ အေျခအေနတြင္မ ရွိႏိုင္ဟု ဆိုရာတြင္ ၂၀၀၈ ခုႏွစ္ ဖြဲ႕စည္းပံုအေျခခံ ဥပေဒႏွင့္ ျပည္ေထာင္စု တရားစီရင္ေရး ဥပေဒပါ ျပ႒ာန္းခ်က္အခ်ဳိ႕မွာ ဒီမိုကေရစီကို အမွန္တကယ္ ေဖာ္ေဆာင္ရာတြင္ လိုအပ္ခ်က္အခ်ဳိ႕ ရွိေနျခင္းေၾကာင့္ ျဖစ္ေၾကာင္း ၀ါရင့္ေရွ႕ေနႀကီးမ်ားက ဆိုပါသည္။

လက္ရွိအခ်ိန္အထိ က်င့္သံုးေနေသာ တရားစီရင္ေရးႏွင့္ ဆက္ႏႊယ္ေနသည့္ ဥပေဒမ်ားထဲတြင္ တရား႐ံုးမ်ားကို မထီမဲ့ျမင္ျပဳမႈ အက္ဥပေဒ၊ အဂတိလိုက္စားမႈ တားျမစ္ေရး အက္ဥပေဒ၊ ျပည္ေထာင္စုတရား စီရင္ေရး ဥပေဒ၊ ၂၀၀၈ ခုႏွစ္ ဖြဲ႕စည္းပံုအေျခခံဥပေဒ အခန္း ၆ တရားစီရင္ေရးအခန္းတို႔မွာ အဓိကပါ၀င္ေနေၾကာင္း သိရသည္။

"တုိင္းျပည္တစ္ျပည္မွာ ပထမမ႑ိဳင္၊ ဒုတိယမ႑ိဳင္နဲ႔ တတိယမ႑ိဳင္က အေရးအႀကီးဆံုးပဲ။ ဒါေၾကာင့္ႏုိင္ငံတုိင္း မ႑ိဳင္သံုးရပ္ကို ေကာင္းေအာင္လုပ္ရတယ္။ ဒီမ႑ိဳင္သံုးရပ္ကို စတုတၳမ႑ိဳင္က ျပန္ေထာက္တယ္။ ဒီ ၁၊ ၂၊ ၃ က မမွန္ရင္ ၄ ကို ေထာင္ခ်လို႔ရတယ္။ အေရးယူလို႔ရတယ္။ ေလာကမွာ မွန္တယ္၊ မွားတယ္ဆိုတာကို ဆံုးျဖတ္ပိုင္ခြင့္ရွိတဲ့ တရားစီရင္ေရးမ႑ိဳင္က စည္းမပ်က္ဖို႔ လိုတယ္။ ဒီမ႑ိဳင္ စည္းပ်က္ၿပီပဲထား။ အဲဒီတိုင္းျပည္က ဘာက်န္ေသးလို႔လဲ" တရားလႊတ္ေတာ္ေရွ႕ေန ဦးသန္းေမာင္(စစ္ေတြ)က ေျပာၾကားခဲ့သည္။

၂၀၀၈ ခုႏွစ္ဖြဲ႕စည္းပံုအေျခခံ ဥပေဒႏွင့္ ျပည္ေထာင္စုတရားစီရင္ေရး ဥပေဒပါ ျပ႒ာန္းခ်က္အခ်ိဳ႕မွာ ဒီမိုကေရစီကို အမွန္တကယ္ ေဖာ္ေဆာင္ရာတြင္ လိုအပ္ခ်က္အခ်ဳိ႕ရွိေနၿပီး ယင္းဥပေဒမ်ားထဲတြင္ အဂတိလိုက္စားသူ တရားသူႀကီးမ်ားကို မည္သို႔အေရးယူရမည္ ဆိုသည့္အခ်က္တို႔ မပါ၀င္ျခင္း၊ ျပည္ေထာင္စုတရားသူႀကီးခ်ဳပ္၊ ျပည္ေထာင္စု တရားလႊတ္ေတာ္ခ်ဳပ္ တရားသူႀကီးမ်ား၊ တိုင္းေဒသႀကီးႏွင့္ ျပည္နယ္တရားလႊတ္ေတာ္ တရားသူႀကီးခ်ဳပ္မ်ား၊ တိုင္းေဒသႀကီးႏွင့္ ျပည္နယ္တရားလႊတ္ေတာ္ တရားသူႀကီးမ်ား အားလံုး၏ သက္တမ္းသည္ ႏွွစ္၂၀ အထိရွိေနၿပီး ၂၀၀၈ ခုႏွစ္ဖြဲ႕စည္းပံု အေျခခံဥပေဒပါ ႏိုင္ငံေတာ္သမၼတ၊ ဒုတိယသမၼတမ်ား၊ ျပည္ေထာင္စု၀န္ႀကီးမ်ား၏ သက္တမ္းျဖစ္သည့္ ၅ ႏွစ္ႏွင့္မ်ားစြာ ကြာျခားေနျခင္း၊ တရားသူႀကီးမ်ား၏ အရည္အခ်င္းမ်ားႏွင့္ ပတ္သက္သည့္ ျပ႒ာန္းခ်က္အခ်ဳိ႕သည္ အျငင္းပြားဖြယ္ရာ ျဖစ္ေနျခင္း၊ အခ်ဳိ႕ေသာ ျပ႒ာန္းခ်က္ပါ စကားလံုးမ်ားႏွင့္ ပတ္သက္၍ အဓိပၸာယ္ဖြင့္ဆိုခ်က္ မပါရွိေသာေၾကာင့္ ဥပေဒကို လိုက္နာက်င့္သံုးရာ၌ အခက္အခဲရွိေနျခင္းတို႔ ျဖစ္ေၾကာင္း ဥပေဒပညာရွင္မ်ားက သံုးသပ္ခဲ့ၾကသည္။

ဖြဲ႕စည္းပံုအေျခခံ ဥပေဒပုဒ္မ ၃၀၁ တြင္ ျပ႒ာန္းထားသည္မွာ ျပည္ေထာင္စု တရားသူႀကီးခ်ဳပ္ႏွင့္ ျပည္ေထာင္စု တရားလႊတ္ေတာ္ခ်ဳပ္ တရားသူႀကီးမ်ားသည္ အသက္ ၅၀ ႏွစ္ထက္မငယ္၊ အသက္ ၇၀ ႏွစ္ထက္မႀကီးသူ၊ အသက္ကန္႔သတ္ခ်က္မွအပ ပုဒ္မ ၁၂၀ တြင္ ေဖာ္ျပထားသည့္ ျပည္သူ႔လႊတ္ေတာ္ ကိုယ္စားလွယ္မ်ားအတြက္ သတ္မွတ္ထားေသာ အရည္အခ်င္းမ်ားႏွင့္ ျပည့္စံုသူ၊ ပုဒ္မ ၁၂၁ တြင္ ေဖာ္ျပထားသည့္ ျပည္သူ႔လႊတ္ေတာ္ ကိုယ္စားလွယ္မ်ားအျဖစ္ ေရြးေကာက္တင္ေျမႇာက္ခံပိုင္ခြင့္ မရွိေစေသာ ျပ႒ာန္းခ်က္မ်ားႏွင့္လည္း ၿငိစြန္းျခင္းမရွိသူ၊ တိုင္းေဒသႀကီး သို႔မဟုတ္ ျပည္နယ္တရားလႊတ္ေတာ္ တရားသူႀကီးအျဖစ္ အနည္းဆံုးငါးႏွစ္ ေဆာင္ရြက္ခဲ့သူ သို႔မဟုတ္ တိုင္းေဒသႀကီး သို႔မဟုတ္ ျပည္နယ္အဆင့္ထက္ မနိမ့္ေသာ တရားေရးအရာရွိ သို႔မဟုတ္ ဥပေဒအရာရွိရာထူးတြင္ အနည္းဆံုး ၁၀ ႏွစ္တာ၀န္ထမ္းေဆာင္ခဲ့သူ သို႔မဟုတ္ တရားလႊတ္ေတာ္ေရွ႕ေနအျဖစ္ အနည္းဆံုး ၂၀ ႏွစ္ အမႈလိုက္ပါ ေဆာင္ရြက္ခဲ့သူ သို႔မဟုတ္ ထင္ေပၚေက်ာ္ၾကားသည့္ ဂုဏ္သတင္းရွိေသာ ဥပေဒပညာရွင္အျဖစ္ ႏိုင္ငံေတာ္သမၼတက ယူဆသူ၊ ႏိုင္ငံေတာ္ႏွင့္ ႏိုင္ငံသားမ်ား အေပၚသစၥာရွိသူ၊ ႏိုင္ငံေရးပါတီ၀င္ မဟုတ္သူ၊ လႊတ္ေတာ္ကိုယ္စားလွယ္ မဟုတ္သူ စသည့္ အရည္အခ်င္းမ်ားႏွင့္ ျပည့္စံုရမည္ျဖစ္ေၾကာင္း သိရသည္။

ျပည္ေထာင္စု တရားသူႀကီးခ်ဳပ္ႏွင့္ ျပည္ေထာင္စု တရားလႊတ္ေတာ္ခ်ဳပ္ တရားသူႀကီးမ်ားသည္ မိမိသေဘာအေလ်ာက္ ရာထူးမွ ႏုတ္ထြက္ျခင္း၊ ဖြဲ႕စည္းပံုအေျခခံဥပေဒပါ ျပ႒ာန္းခ်က္ မ်ားႏွင့္အညီ စြပ္စြဲျပစ္တင္ျခင္းခံရ၍ ရာထူးမွ ရပ္စဲခံရျခင္း၊ ဥပေဒအရ သတ္မွတ္ေသာ ေဆးအဖြဲ႕၏ စစ္ေဆးခ်က္အရ ကိုယ္စိတ္ႏွစ္ပါးအနက္ တစ္ပါးပါးသည္ ထာ၀စဥ္ခ်ဳိ႕ယြင္းသြားျခင္းေၾကာင့္ တာ၀န္ကို ဆက္လက္ထမ္းေဆာင္ႏိုင္စြမ္း မရွိေၾကာင္း ေတြ႕ရွိရျခင္း၊ ကြယ္လြန္ျခင္းစသည့္ အေၾကာင္းတစ္ရပ္ရပ္ မေပၚေပါက္လွ်င္ အသက္ ၇၀ ႏွစ္ျပည့္သည္အထိ တာ၀န္ထမ္းေဆာင္ခြင့္ရွိေၾကာင္း သိရသည္။

“ယခု တရားစီရင္ေရးတြင္လည္း တရားသူႀကီးမ်ား၏ အဂတိလိုက္စားမႈမ်ားကို ျပည္ထဲေရး၀န္ႀကီးဌာန၊ အထူးစုံစမ္းစစ္ေဆးေရး အဖြဲ႔ အစရွိသည့္ အဖြဲ႔အစည္းအသီးသီးမွ အဆင့္ဆင့္စုံစမ္းစစ္ေဆး ေဖာ္ထုတ္ႏိုင္ေၾကာင္းႏွင့္ ၂၀၀၈ ခုႏွစ္ ဖြဲ႔စည္းပုံ အေျခခံဥပေဒတြင္ ပါ၀င္ျခင္း မရွိေသာ္လည္း ယခင္တည္ဆဲဥပေဒအရအေရးယူႏုိင္ . . .”

"ဖြဲ႕စည္းပံုအေျခခံဥပေဒပုဒ္မ ၃၀၁ ကိုၾကည့္ရင္ အာဏာပိုင္အဆင့္ တရားသူႀကီးေတြ သက္တမ္းကို ႏွစ္ ၂၀ ေတာင္ ေပးထားတာ ေတြ႕ႏိုင္ပါတယ္။ ဒါကိုၾကည့္ျခင္းအားျဖင့္  တိုင္းျပည္ရဲ႕ တတိယမ႑ိဳင္ တရားစီရင္ေရးက အာဏာပိုင္ေတြက သူတို႔အာဏာကို ႏွစ္ေပါင္းရွည္ၾကာ ရယူမဲ့သေဘာျဖစ္ေနလို႔ ကြၽန္ေတာ္တို႔ တိုင္းျပည္လို ကာလအေတာ္ၾကာ ယိုင္နဲ႔ခဲ့တဲ့ တရားစီရင္ေရးမ႑ိဳင္ အတြက္ဆိုရင္ ဒီမိုကေရစီေဖာ္ေဆာင္ရာမွာ အခက္ခဲရွိႏိုင္မွာ ျဖစ္ပါတယ္။ ဥပေဒျပဳေရး၊ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးမ႑ိဳင္က အာဏာပိုင္ေတြေတာင္ ဒီမိုကေရစီနည္းက်က် အာဏာကိုအၾကာႀကီးယူမထားပဲ ငါးႏွစ္တစ္ခါလဲမွာ ျဖစ္လို႔ ၂၀၀၈ ခုႏွစ္ ဖြဲ႕စည္းပံုအေျခခံ ဥပေဒအခန္း ၆ တရားစီရင္ေရးအခန္းပါ ဒီအခ်က္ေတြနဲ႔ ျပည္ေထာင္စု တရားစီရင္ေရး ဥပေဒပါ ဒီလိုအခ်က္ေတြကို ျပင္ဆင္သင့္ပါတယ္။ ျပည္ေထာင္စု တရားစီရင္ေရး ဥပေဒမွာလည္း တရားသူႀကီးေတြ သက္တမ္းနဲ႔ ပတ္သက္လို႔ ဒီလိုပဲ ျပ႒ာန္းထားလို႔ပါ" အထက္တန္း ေရွ႕ေနတစ္ဦးက သံုးသပ္ပါသည္။

"တရားသူႀကီး အရည္အခ်င္းေတြကို အထက္မွာ ဘယ္လိုျဖင့္ ဘယ္ေနရာေတြမွာ လုပ္သက္ရွိရမယ္ ပါေပမဲ့ ဥပေဒစာေၾကာင္း ေအာက္နားေရာက္ေတာ့ ထင္ေပၚေက်ာ္ၾကားသည့္ ဂုဏ္သတင္းရွိေသာ ဥပေဒပညာရွင္အျဖစ္ ႏိုင္ငံေတာ္သမၼတက ယူဆသူလို႔ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ထင္ေပၚေက်ာ္ၾကားသည့္ ဂုဏ္သတင္းရွိေသာ ဥပေဒပညာရွင္အျဖစ္ ႏိုင္ငံေတာ္သမၼတက ယူဆသူဆိုတဲ့အခ်က္နဲ႔ ပတ္သက္လို႔အဓိပၸာယ္ ဖြင့္ဆိုခ်က္မ်ဳိးထည့္ၿပီး ျပင္ဆင္မွ ဥပေဒက သေရႀကိဳးလို လိုသလိုဆြဲလို႔ရတယ္လို႔ အထင္ျမင္ မမွားႏိုင္မွာျဖစ္ပါတယ္"ဟု ဥပေဒအၾကံေပးတစ္ဦးက ရွင္းျပသည္။

တရား႐ုံးမ်ားအား မထီမဲ့ျမင္ျပဳပါက ျပစ္မႈထင္ရွားသူကို ေထာင္ဒဏ္ ၆ လအထိျဖစ္ေစ၊ ဒဏ္ေငြႏွစ္ေထာင္အထိျဖစ္ေစ၊ ျပစ္ဒဏ္ႏွစ္ရပ္စလံုး ျဖစ္ေစခ်မွတ္ႏိုင္ေၾကာင္းႏွင့္ တရား႐ုံးမ်ားအား မထီမဲ့ျမင္ျပဳမိသူသည္ တရား႐ုံးက  စိတ္ေက်နပ္တဲ့အထိ ေတာင္းပန္ပါက ျပစ္ဒဏ္မွ ကင္းလြတ္ခြင့္ရႏိုင္ေၾကာင္း THE CONTEMPT OF COURTS ACT ပုဒ္မ ၃ တြင္ ျပ႒ာန္းထားခ်က္အရ သိရသည္။

THE CONTEMPT OF COURTS ACT သည္  ျပည္ေထာင္စုျမန္မာႏိုင္ငံ ဥပေဒအတြဲ(၁) (THE BURMA CODE VOLUME 1)တြင္ ပါ၀င္ၿပီး ဥပေဒတစ္ခုလံုးတြင္ ပုဒ္မ ၁ မွာ ဖ်က္သိမ္းထားၿပီး ပုဒ္မ၂ႏွင့္ ၃သာ ျပ႒ာန္းထားသည္ျဖစ္ရာ မည္ကဲ့သို႔ေသာ အျပဳအမူလုပ္ရပ္မ်ားသည္ တရား႐ုံးမ်ားအေပၚ မထီမဲ့ျမင္ျပဳရာ ေရာက္ေၾကာင္းကိုလည္း အဓိပၸာယ္ဖြင့္ဆိုျပ႒ာန္းထားခ်က္ မရိွေၾကာင္း သိရသည္။

ထို႔ျပင္ THE CONTEMPT OF COURTS ACT ကို ျမန္မာႏိုင္ငံမွ ျပ႒ာန္းထားျခင္းမဟုတ္ဘဲ ၁၉၂၆ ခုႏွစ္ ေမလ ၁ ရက္ေန႔တြင္ ျပ႒ာန္းခဲ့သည့္ INDIA ACT X11 ကို ဆက္လက္ က်င့္သံုးေနျခင္း ျဖစ္ေၾကာင္း တရား႐ုံးမ်ား မထီမဲ့ျမင္ျပဳမႈႏွင့္ ပတ္သက္၍လည္း သတိျပဳသင့္သည့္ စီရင္ထံုးတစ္ခုရွိခဲ့ေၾကာင္း သိရသည္။

ယင္းစီရင္ထံုးတြင္ "တရား႐ုံးမ်ား မထီမဲ့ျမင္ျပဳမႈ အက္ဥပေဒပုဒ္မ ၃ တြင္ မည္ကဲ့သို႔ေသာ အျပဳအမူလုပ္ရပ္မ်ားသည္ တရား႐ုံးမ်ားအေပၚ မထီမဲ့ျမင္ျပဳရာေရာက္ေၾကာင္း ဖြင့္ဆိုျပ႒ာန္းထားျခင္း မရွိေခ်။ အမႈတစ္ခုခ်င္းကို လိုက္၍ေပၚေပါက္သည့္ အေၾကာင္းျခင္းရာ ျပသနာကိုအေျခခံၿပီး တရား႐ုံးအား မထီမဲ့ျမင္ျပဳရာ ေရာက္မေရာက္ သံုးသပ္ဆံုးျဖတ္ရန္ ျဖစ္သည္။ တရား႐ုံးက အဆံုးအျဖတ္ေပးမည့္ ကိစၥတစ္ရပ္ကို တရား႐ုံးက မဆံုးျဖတ္မီ တရား႐ုံး(သို႔) တရားသူႀကီးကို အထင္အျမင္ ေသးသိမ္ေစႏိုင္ေသာ သို႔မဟုတ္ တရား႐ုံး၏ တရားေျဖာင့္မွန္ေရးကို အေႏွာင့္အယွက္ျဖစ္ေစေသာ သို႔တည္းမဟုတ္ တရား႐ုံး၏ အဆံုးအျဖတ္ကို ၀င္ေရာက္စြက္ဖက္ရာ ေရာက္ေသာ အေရးအသား၊ အေျပာအဆို၊ အျပဳအမူမ်ား ျပဳလုပ္ျခင္း သတင္းစာမွ ေၾကာ္ျငာျခင္းတို႔သည္ လည္းေကာင္း တရား႐ုံးက တရားသျဖင့္ ထုတ္ဆင့္ေသာ အမိန္႔စာ၊ ဆင့္စာ၊ ၀ရမ္းစာစသည္တို႔ကို အတည္ျပဳရာ၌ အေႏွာင့္အယွက္ အကာအကြယ္ အတားအဆီး ျပဳလုပ္ျခင္းတို႔သည္ လည္းေကာင္း တရား႐ံုးကို မထီမဲ့ျမင့္ျပဳမႈမ်ား ျဖစ္သည္။"ဟူ၍ ဦးေမာင္ေမာင္ပါ-၂ ႏွင့္ ေဒၚၾကဴစိန္ပါ-၃ (၁၉၉၂၊ မ.တ.စ၊ စာ-၁၀၂)တြင္ ဆိုထားခ်က္အရ သိရသည္။  

တရား႐ုံးေတြကို မထီမဲ့ျမင္ျပဳရင္ တရား႐ုံးမ်ားကို မထီမဲ့ျမင္ျပဳမႈ ဥပေဒနဲ႔ အေရးယူေလ့ရွိပါတယ္။ တရား႐ုံးမ်ားကို မထီမဲ့ျမင္ျပဳမႈ အက္ဥပေဒက ျမန္မာႏိုင္ငံက ျပ႒ာန္းထားတာမဟုတ္ဘဲ ၁၉၂၆ခုႏွစ္ ေမလ ၁ ရက္ေန႔မွာ ျပ႒ာန္းခဲ့တဲ့ INDIA ACT X11 ကို ဆက္လက္က်င့္သံုးေနတာပါ။ ဥပေဒတစ္ခုလံုးမွာလည္း ပုဒ္မႏွစ္ခုပဲပါၿပီး ဘယ္လိုက်ဴးလြန္မႈမ်ိဳးက ျပစ္မႈေျမာက္လဲ အတိအက်မျပ႒ာန္းထားပါဘူး။ စီရင္ထံုးပဲရွိပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ဒီဥပေဒကိုဖ်က္သိမ္းသင့္ၿပီး ဥပေဒတစ္ခုရဲ႕ အဂၤါရပ္ေတြနဲ႔အညီ အဓိပၸာယ္ဖြင့္ဆိုခ်က္ေတြ အစံုအလင္နဲ႔ တရား႐ုံးကို မထီမဲ့ျမင္ျပဳျခင္းကို အေရးယူတဲ့ သီးျခားဥပေဒတစ္ခုကို ျမန္မာႏိုင္ငံအေနနဲ႔ ျပ႒ာန္းလိုက္ႏိုင္မယ္ဆိုရင္ အျငင္းပြားဖြယ္ရာေတြရွိမွာ မဟုတ္ေတာ့ပါဘူး။  အဲဒီအခါ အျပစ္မရွိသူေတြကိုလည္း THE CONTEMPT OF COURTS ACT ကို အေၾကာင္းျပ လက္တစ္လံုးျခားလုပ္ၿပီး အေရးယူတာေတြ ရွိလာႏိုင္မွာ မဟုတ္ေတာ့ဘူး"ဟု ဥပေဒအၾကံေပး တရားလႊတ္ေတာ္ ေရွ႕ေနတစ္ဦးက သံုးသပ္ခဲ့ပါသည္။

လာဘ္ေပးလာဘ္ယူမႈ အဂတိလိုက္စားမႈမ်ား ျပဳလုပ္သည့္ တရားသူႀကီးအခ်ဳိ႕ကို ဥပေဒႏွင့္အညီ ထိေရာက္ေသာ ျပစ္ဒဏ္မ်ား ခ်မွတ္ခဲ့ရျခင္းေၾကာင့္ တရားသူႀကီးမ်ားသည္ အဂတိတရားကင္းရွင္းၿပီး ကိုယ္က်င့္သီလ စင္ၾကယ္သည့္ ပုဂိၢဳလ္မ်ားျဖစ္ေရး ၾကိဳးစားၾကရန္လိုေၾကာင္း ၂၀၀၉ ခုႏွစ္ ေမလ ၁၂ ရက္ေန႔ မြန္းလဲြ ၃ နာရီက ေနျပည္ေတာ္ရွိ တရား႐ံုးခ်ဳပ္ အစည္းအေ၀းခန္းမ၌ က်င္းပသည့္ တရား႐ံုးခ်ဳပ္ႏွင့္ ျပည္နယ္/တိုင္း တရားသူႀကီးမ်ား၏ လုပ္ငန္းညႇိႏိႈင္း အစည္းအေ၀း၌ ႏိုင္ငံေတာ္၀န္ႀကီးခ်ဳပ္ ဦးသိန္းစိန္ (လက္ရွိႏိုင္ငံေတာ္သမၼတႀကီး)က ေျပာၾကားခဲ့ဖူးေၾကာင္း သိရသည္္။

ယင္းလုပ္ငန္းညႇိႏိႈင္း အစည္းအေ၀း၌ပင္ ႏိုင္ငံေတာ္၀န္ႀကီးခ်ဳပ္ (လက္ရွိႏိုင္ငံေတာ္သမၼတႀကီး)က "တရားစီရင္ေရးစနစ္ကိုလည္း ျပည္သူမ်ား အားကိုးယံုၾကည္ေသာ စနစ္ျဖစ္လာေအာင္ မိမိတို႔ျပဳျပင္ ထူေထာင္သြားရမည္ ျဖစ္ေၾကာင္း၊ အားနည္းခ်က္၊ ခ်ဳိ႕ယြင္းခ်က္မ်ားကို ေယဘူယ်ၿခံဳငံုၿပီး စိစစ္လွ်င္ စနစ္၊ က်င့္၀တ္၊ လုပ္ထံုး လုပ္နည္းတို႔၏ မျပည့္စံုအားနည္းမႈေၾကာင့္ မဟုတ္ဘဲ လူပုဂိၢဳလ္ဆိုင္ရာ အားနည္းခ်ဳိ႕ယြင္းခ်က္မ်ားေၾကာင့္ ျဖစ္သည္ကို ေတြ႕ရေၾကာင္း၊ သို႔ေသာ္အခ်ဳိ႕ေသာ အားနည္းခ်က္မ်ားသည္ ပုဂိၢဳလ္တစ္ဦးခ်င္း၏ အက်င့္သိကၡာႏွင့္ မဆိုင္ဘဲ လုပ္ငန္းဆိုင္ရာ မကြၽမ္းက်င္မႈ၊ မေသသပ္မႈ၊ ေပါ့ေလ်ာ့မႈ၊ စည္းကမ္းမက်မႈမ်ဳိးမ်ား ေတြ႕ရျခင္းေၾကာင့္ အဆင့္ဆင့္ေသာ တရားသူႀကီးမ်ားကို စနစ္တက် သြန္သင္ေလ့က်င့္ ပ်ဳိးေထာင္ေပးရန္ လိုအပ္ေၾကာင္း၊ တရား႐ံုးမ်ားက ခ်မွတ္လိုက္သည့္ စီရင္ဆံုးျဖတ္ခ်က္မ်ားသည္ အဂတိလိုက္စားမႈ ကင္းရွင္းေသာ စီရင္ဆံုးျဖတ္ခ်က္မ်ား ျဖစ္ရန္ႏွင့္ ေမတၱာျဖင့္ယွဥ္ေသာ သြန္သင္ဆံုးမမႈ၊ ပညာေပးမႈမ်ဳိးျဖစ္ေစရန္ အျမဲဂ႐ုျပဳသင့္ေၾကာင္း" ေျပာၾကားခဲ့ပါသည္။

သက္သာေခ်ာင္ခ်ိမႈ အခက္အခဲႏွင့္ ေလာဘေၾကာင့္ လာဘ္ေပးလာဘ္ယူ ျဖစ္ပြားေနရေၾကာင္း၊ သက္သာေခ်ာင္ခ်ိေရးအတြက္ မည္သို႔ စီမံေဆာင္ရြက္မည္ကို ေစာင့္ၾကည့္ေပးေစလိုေၾကာင္း ျပည္သူမ်ား၏ နစ္နာမႈမ်ားကို ရန္ကုန္တိုင္းေဒသႀကီး အစိုးရအဖြဲ႕အတြင္းေရးမွဴးထံ လိပ္မူတိုင္ၾကားႏိုင္ေၾကာင္း ရန္ကုန္တိုင္းေဒသႀကီး အစိုးရအဖြဲ႕၏ မီဒီယာမ်ားႏွင့္ ပထမဆံုးအႀကိမ္ ေတြ႕ဆံုပြဲတြင္ ရန္ကုန္တိုင္းေဒသႀကီး အစိုးရအဖြဲ႔မွ  ၀န္ႀကီးဦးဥာဏ္ထြန္းဦးက ေျပာၾကားခဲ့ပါသည္။

Clean Government, Good Governmnet ကို ပိပိရိရိ အေကာင္အထည္ ေဖာ္မည္ျဖစ္ေၾကာင္း၊ Clean Government ျဖစ္ရန္ Good Government လိုေၾကာင္း၊ စနစ္တက် စီမံအုပ္ခ်ဳပ္ ကြပ္ကဲမွသာလွ်င္ လာဘ္ေပးလာဘ္ယူ ကင္းလာမည္ျဖစ္ေၾကာင္း၊ လာဘ္ေပးလာဘ္ယူ ဘာေၾကာင့္ျဖစ္သလဲဆိုပါက (၁)အခ်က္ ေလာဘႀကီး၍ ျဖစ္ေၾကာင္း(၂)အခ်က္ သက္သာေခ်ာင္ ခ်ိမႈအတြက္ အခက္အခဲရွိလာ၍ ျဖစ္ေၾကာင္း၊ အဲဒီအခ်က္မ်ားအား ေလ့လာၿပီး သက္သာေခ်ာင္ခ်ိမႈ မရွိသူမ်ားကို သက္သာေခ်ာင္ခ်ိမႈ ရွိေအာင္ တာ၀န္ရွိသူမ်ားက ဘယ္လိုအစီအမံမ်ား လုပ္မည္၊ေလာဘႀကီးၿပီး မတရားလုပ္ေနသူမ်ားကို ဘယ္လိုအေရးယူမည္ကို နည္းနည္းေစာင့္ၾကည့္ ေစလိုေၾကာင္း တစ္ေန႔ေန႔ တစ္ခ်ိန္ခ်ိန္တြင္ ျဖစ္လာလိမ့္မည္ ျဖစ္ေၾကာင္း ရန္ကုန္တိုင္းေဒသႀကီး အစိုးရအဖြဲ႕၏ မီဒီယာမ်ားႏွင့္ ေတြ႔ဆံုပြဲတြင္ ၀န္ႀကီးဦးဥာဏ္ထြန္းဦးက ဆိုပါသည္။

ထို႔အတူ လက္ရွိတရား စီရင္ေရးတြင္ အဂတိလိုက္စားသူ တရားသူႀကီးအခ်ိဳ႕ေၾကာင့္ နစ္နာသူ အမႈသည္မ်ားရွိေနၿပီး တိုင္ၾကားသူမ်ားလည္း ရွိေနေၾကာင္း နစ္နာသူအမႈသည္မ်ား အေနျဖင့္ သက္ဆိုင္ရာသို႔ ထိထိေရာက္ေရာက္ တိုင္ၾကားျခင္း လႊတ္ေတာ္ ကိုယ္စားလွယ္မ်ားမွ တစ္ဆင့္လႊတ္ေတာ္သို႔ တင္သြင္းကာ ယင္းတရားသူႀကီးအား စြပ္စြဲျပစ္တင္ကာ ရာထူးမွရပ္ဆဲသင့္ေၾကာင္း နစ္နာသူအမႈသည္မ်ားက အၾကံျပဳခဲ့ၾကသည္။

ႏုိင္ငံေတာ္သမၼတ အေနျဖင့္ ျပည္ေထာင္စု တရားသူႀကီးခ်ဳပ္၊ ျပည္ေထာင္စု တရားလႊတ္ေတာ္ခ်ဳပ္ တရားသူႀကီးမ်ား၊ တုိင္းေဒသႀကီး သို႔မဟုတ္ ျပည္နယ္တရား လႊတ္ေတာ္တရားသူႀကီးခ်ဳပ္မ်ားႏွင့္ တရားသူႀကီးမ်ားအား မိမိသေဘာျဖင့္ တာ၀န္မွရပ္စဲျခင္း မျပဳလုပ္ႏုိင္ဘဲ ဖြဲ႕စည္းပုံအေျခခံဥပေဒပါ ျပ႒ာန္းခ်က္မ်ားႏွင့္အညီ စြပ္စြဲျပစ္တင္မႈသာ ျပဳလုပ္ႏုိင္ေၾကာင္း စြပ္စြဲျပစ္တင္ျခင္းသည္ မွန္ကန္ေၾကာင္း စုံစမ္းစစ္ေဆးသည့္ လႊတ္ေတာ္က ဆုံးျဖတ္တင္ျပမွသာလွ်င္ ႏုိင္ငံေတာ္သမၼတက ရာထူးမွရပ္စဲရမည္ ျဖစ္ေၾကာင္း သိရသည္။

ျပည္ေထာင္စု တရားသူႀကီးခ်ဳပ္ႏွင့္ ျပည္ေထာင္စု တရားလႊတ္ေတာ္ခ်ဳပ္ တရားသူႀကီးမ်ားအား စြပ္စြဲျပစ္တင္ႏုိင္ရန္ အေၾကာင္းအရာငါးခ်က္ကုိ တုိင္းေဒသႀကီး ၀န္ႀကီးခ်ဳပ္မ်ားအား စြပ္စြဲျပစ္တင္ႏုိင္သည့္ အေၾကာင္းအရာ ငါးခ်က္အတုိင္း ျပ႒ာန္းထားၿပီး အရည္အခ်င္း ပ်က္ယြင္းျခင္း ဆုိင္ရာအခ်က္သာ ျပည္ေထာင္စုတရားသူႀကီးခ်ဳပ္ႏွင့္ ျပည္ေထာင္စု တရားလႊတ္ေတာ္ခ်ဳပ္ တရားသူႀကီးမ်ား၏ အရည္အခ်င္း ပ်က္ယြင္းျခင္း အခ်က္ႏွင့္ ကြာျခားေၾကာင္း ဖြဲ႔စည္းပုံအေျခခံဥပေဒ ပုဒ္မ ၃၀၂ အရ သိရသည္။

ထို႔ျပင္ အဂတိလုိက္စားေသာ တရားသူႀကီးမ်ားအား အေရးယူႏိုင္သည့္ အခ်က္ကို ျပည္ေထာင္စု တရားစီရင္ေရး ဥပေဒႏွင့္ ဖြဲ႕စည္းပံုအေျခခံ ဥပေဒတို႔တြင္ ျပ႒ာန္းမထားေသာ္လည္း ေထာင္ဒဏ္ ၇ ႏွစ္အထိ ျပစ္ဒဏ္ခ်မွတ္ႏိုင္ေၾကာင္း ၁၉၄၈ ခုႏွစ္ အဂတိလိုက္စားမႈ တားျမစ္ေရး အက္ဥပေဒအရ သိရသည္။

အဂတိလိုက္စားမႈ တားျမစ္ေရး အက္ဥပေဒ ပုဒ္မ၄(၁)(ဂ)တြင္ ျပည္သူ႔၀န္ထမ္း တစ္ဦးတစ္ေယာက္သည္အဖိုးတန္ပစၥည္း သို႔တည္းမဟုတ္၊ ေငြေၾကးအက်ဳိးအျမတ္ တစ္စံုတစ္ရာကို မ႐ိုးမသား အဂတိလိုက္စားေသာ နည္းျဖင့္ျဖစ္ေစ၊ တရားဥပေဒႏွင့္ ဆန္႔က်င္ေသာ နည္းျဖင့္ျဖစ္ေစ၊ ျပည္သူ႔၀န္ထမ္းအျဖစ္ မိမိ၏အေျခအေနကို အလြဲအသံုးျပဳ၍ျဖစ္ေစ မိမိအတြက္ေသာ္ လည္းေကာင္း၊ သူတစ္ပါးအတြက္ ေသာ္လည္းေကာင္း ရယူလွ်င္ မိမိ၏ အလုပ္၀တၱရားမ်ား ေဆာင္ရြက္ရာတြင္ ရာဇ၀တ္ျပစ္ဒဏ္ ထိုက္သင့္ေအာင္ အက်င့္ေဖာက္ျပန္ က်ဴးလြန္သည္မည္၏ ဟု ျပ႒ာန္းထားေၾကာင္း သိရသည္။

ယင္းဥပေဒအရ ေဖာက္ဖ်က္က်ဴးလြန္သူမ်ားကို ဥပေဒအရ အေရးယူ ေဆာင္ရြက္ႏိုင္ရန္အတြက္ အထူးစုံစမ္းစစ္ေဆးေရး အဖြဲ႕ကို ယခင္ပါလီမန္ ဒီမိုကေရစီ လက္ထက္ကတည္းကပင္ ဖြဲ႕စည္းထားခဲ့ၿပီးျဖစ္ေၾကာင္း သိရသည္။ ယခုတရားစီရင္ေရးတြင္လည္း တရားသူႀကီးမ်ား၏ အဂတိလိုက္စားမႈမ်ားကို ျပည္ထဲေရး၀န္ႀကီးဌာန၊ အထူးစုံစမ္း စစ္ေဆးေရးအဖြဲ႕ အစရွိသည့္ အဖြဲ႕အစည္းအသီးသီးမွ အဆင့္ဆင့္ စုံစမ္းစစ္ေဆး ေဖာ္ထုတ္ႏိုင္ေၾကာင္းႏွင့္ ၂၀၀၈ ခုႏွစ္ ဖြဲ႕စည္းပုံ အေျခခံဥပေဒတြင္ ပါ၀င္ျခင္းမရွိေသာ္လည္း ယခင္ တည္ဆဲဥပေဒအရ အေရးယူႏုိင္ေၾကာင္း သိရသည္။

ဒီမိုကေရစီစနစ္ကို ပီျပင္စြာ အေကာင္အထည္ေဖာ္ႏိုင္ရန္ တရားစီရင္ေရးစနစ္ ပိုမိုတရားမွ်တ လြတ္လပ္လာေစရန္ လာဘ္ေပးလာဘ္ယူကိစၥမ်ား ေလ်ာ့နည္းရာမွ ပေပ်ာက္သြားေစရန္ လိုအပ္ပါက တရားစီရင္ေရးစနစ္ တစ္ခုလံုးအား ေျပာင္းလဲသင့္ေၾကာင္း အက်င့္သိကၡာႏွင့္ မျပည္စံုသည့္ တရားသူႀကီးမ်ားအား ရွာေဖြေဖာ္ထုတ္ အေရးယူကာ ေျဖာင့္မတ္သည့္ တရားသူႀကီးမ်ားႏွင့္ လဲလွယ္ ခန္႔အပ္သင့္ေၾကာင္း ဂ်ဴရီစနစ္ျဖစ္သည့္ တစ္ပါးထိုင္မဟုတ္ဘဲ အမ်ားထိုင္ဆံုးျဖတ္သည့္ စနစ္ျဖင့္ လက္ရွိတရားစီရင္ေရး စနစ္အားေျပာင္း လဲက်င့္သံုးရန္လိုအပ္ပါကက်င့္သံုးရမည္ ျဖစ္ေၾကာင္း ဂ်ဴရီလူႀကီးမ်ား ေရြးခ်ယ္ရာတြင္ ဥပေဒကြၽမ္းက်င္ကာ သမာသမတ္ ရွိသူမ်ားသာ ျဖစ္ရန္လိုေၾကာင္း လက္ရွိ တရားစီရင္ေရးအား ေလ့လာသူ ဥပေဒ ပညာရွင္တစ္ဦးက အၾကံျပဳခဲ့သည္။
“အခုတုိင္းျပည္မွာျဖစ္ေနတဲ့ ကိစၥ၊ ယုံၾကည္ခ်က္ေၾကာင့္ က်ခံရေသာ အက်ဥ္းသားေတြကိစၥ၊ ယံုၾကည္မႈ တည္ေဆာက္ေနရတဲ့ အခ်ိန္မွာ လႊတ္ေပးေစခ်င္တယ္။ အခုအေနအထားေတြက တခ်ိန္တုန္းက အေနအထားေတြနဲ႔ မတူေတာ့ဘူး။ သက္ဆိုင္ရာဘက္က Sincere ျဖစ္တယ္ ဆိုရင္ လူထုယံုၾကည္မႈကို ရရွိမွာပဲ။ အခုျမစ္ဆံုကိစၥၿပီးသြားၿပီ။ ယုံၾကည္ခ်က္ေၾကာင့္ က်ခံရေသာ အက်ဥ္းသား ကိစၥလည္း အဆင္ေျပတယ္ဆိုရင္ အေရြ႕ကပိုျဖစ္သြားၿပီ။ ျဖစ္သြားရင္ တစ္ႏုိင္ငံလံုး အသီးအပြင့္ေတြ ခံစားရမယ္။ ဥပမာ တုိင္းရင္းသားကိစၥလိုဟာမ်ဳိး ႏွစ္ေပါင္း ၅၀ ေလာက္ ရန္ျဖစ္ထားတာ ခ်က္ခ်င္းအဆင္မေျပတာ လက္ခံတယ္။ အျပစ္မရွိတဲ့လူကို အျပစ္စီရင္တာမ်ဳိးက တရားဥပေဒ မွာ မျဖစ္သင့္ဘူး။ တရားေရးမ႑ိဳင္က အားလံုးရဲ႕ အေပၚမွာရွိေနရမယ္။ ဒီတရားေရး မ႑ိဳင္ကိုတစ္စံုတစ္ဦး၊ အဖြဲ႕အစည္းတစ္ခုခုက ထိန္းကြပ္ထားတာ တုိင္းျပည္အတြက္ မေကာင္းဘူး။ ေလာကမွာ မွန္တယ္၊ မွားတယ္ ဆိုတာကို ဆံုးျဖတ္ပိုင္ခြင့္ရွိတဲ့ တရားစီရင္ေရးမ႑ိဳင္ စည္းမပ်က္ပါေစနဲ႔။ စည္းပ်က္ေနရင္လည္း ဒါကိုျဖစ္ႏုိင္ေအာင္ ႀကိဳးစားဖို႔လိုတယ္။ တရားမွ်တမႈဆိုတာ ရွိသလို မတရားမႈဆိုတာ ရွိတယ္။ မွန္ကန္တဲ့ တရားေရး မ႑ိဳင္ဟာ တရားမွ်တမႈဘက္ တည္ႏိုင္ရမယ္။ ဘယ္သူတစ္ဦးတစ္ေယာက္ ရဲ႕မ်က္ႏွာမွ ၾကည့္စရာမလိုဘူး” ဟု တရားလႊတ္ေတာ္ေရွ႕ေန ဦးသန္းေမာင္ (စစ္ေတြ)က ေျပာၾကားခဲ့သည္။
၂၀၁၁ခုႏွစ္ ၾသဂုတ္လ(၂၉)ရက္ ေန႔တြင္ က်င္းပခဲ့သည့္ ပထမအႀကိမ္ အမ်ဳိးသားလႊတ္ေတာ္ ဒုတိယပံုမွန္အစည္းအေ၀း ဆ႒မေန႔တြင္ ျပည္ေထာင္စု တရားသူႀကီးခ်ဳပ္ ဦးထြန္းထြန္းဦးက ၁၉၇၄ ခုႏွစ္ ျပည္သူ႔တရားသူႀကီးအဖြဲ႕ ဥပေဒ၊ ၁၉၈၈ ခုႏွစ္ တရားစီရင္ေရး ဥပေဒႏွင့္ ၂၀၀၀ျပည့္ႏွစ္ တရားစီရင္ေရး ဥပေဒမ်ားတြင္သတ္မွတ္ထားသည့္ တရားသူႀကီးမ်ားသည္ ျပစ္ဒဏ္က်ခံ ေနရသူမ်ား၊ အခ်ဳပ္ခံေနရသူမ်ားႏွင့္ ပတ္သက္၍ ဥပေဒႏွင့္ အညီရသင့္ရထိုက္ေသာ အခြင့္အေရးမ်ား ခံစားႏုိင္ေရးႏွင့္ အမႈစစ္ေဆးရာတြင္ ၾကန္႔ၾကာမႈမရွိေစေရးအတြက္ အက်ဥ္းစခန္မ်ား၊ ရဲဘက္စခန္းမ်ား၊ ရဲတပ္ဖြဲ႕အခ်ဳပ္ စခန္းမ်ားအား စစ္ေဆးၾကည့္႐ႈႏုိင္သည္ဟု ျပ႒ာန္းထားပါေၾကာင္းႏွင့္ ထုိ႔အတူ ၂၀၁၀ ျပည့္ႏွစ္ ျပည္ေထာင္စု တရားစီရင္ေရး ဥပေဒတြင္လည္း အဆိုပါကဲ့သို႔ပင္ ဥပေဒတြင္ ျပ႒ာန္းထားၿပီးျဖစ္ ပါေၾကာင္း ေျပာၾကားခဲ့သည္။
ျပည္ေထာင္စု တရားသူႀကီးခ်ဳပ္ ဦးထြန္းထြန္းဦးက ရန္ကုန္တုိင္းေဒသႀကီး မဲဆႏၵနယ္အမွတ္(၃)မွ အမ်ဳိးသားလႊတ္ေတာ္ ကိုယ္စားလွယ္ ဦးဖုန္းျမင့္ေအာင္၏ စက္ရွင္တရားသူႀကီးမ်ားသည္ အက်ဥ္းေထာင္မ်ားသို႔ သြားေရာက္စစ္ေဆး၍ အစီရင္ခံရန္ႏွင့္ တရား၀င္ထုတ္ျပန္ရန္ႏွင့္ စပ္လ်ဥ္းသည့္ ေမးခြန္းႏွင့္ပတ္သက္၍ ေျဖၾကားရာတြင္ အထက္ပါအတုိင္း ထည့္သြင္း ေျပာၾကားခဲ့ျခင္း ျဖစ္သည္။
“ျပည္ေထာင္စု တရားသူႀကီးခ်ဳပ္က ျပည္ေထာင္စု လႊတ္ေတာ္ အစည္းအေ၀းမွာျဖစ္ျဖစ္၊ ျပည္သူ႔ လႊတ္ေတာ္ ဒါမွမဟုတ္ အမ်ဳိးသားလႊတ္ေတာ္ အစည္းအေ၀းမွာ ျဖစ္ျဖစ္၊ ႏိုင္ငံေတာ္ ဒါမွမဟုတ္ အမ်ားျပည္သူေတြနဲ႔ သက္ဆိုင္တဲ့ အေရးႀကီးတဲ့ တရားစီရင္ေရးဆိုင္ရာ အေျခအေနကို အခါအားေလ်ာ္စြာ တင္ျပႏိုင္တယ္လို႔ ျပည္ေထာင္စုတရားစီရင္ေရး ဥပေဒပုဒ္မ ၆၆ မွာ ျပ႒ာန္းထားပါတယ္။ ဒီျပ႒ာန္းခ်က္ကို ၾကည့္ျခင္းအားျဖင့္ ႏိုင္ငံေတာ္နဲ႔ ျပည္သူေတြအတြက္ အေရးႀကီးတဲ့ တရားစီရင္ေရးဆိုင္ရာ အေျခအေနေတြကို တင္ျပရမွာျဖစ္ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ အေရးႀကီးလာၿပီ ဆိုရင္လႊတ္ေတာ္မွာ တင္ျပဖို႔လည္း သင့္ပါတယ္။ တရားစီရင္ေရးဆိုင္ရာ အေျခအေနလို႔ ဥပေဒမွာဆိုထားတာျဖစ္လို႔ အမ်ားျပည္သူ သိသင့္သိထိုက္ၿပီး ျပည္သူေတြအတြက္ သက္ဆိုင္တဲ့ အမႈဆံုးျဖတ္ခ်က္ေတြကိုလည္း လႊတ္ေတာ္မွာ တင္ျပႏိုင္တာကို ေတြ႕ရပါတယ္။ အခုတရားစီရင္ေရး အသစ္ရဲ႕ ျပည္ေထာင္စုတရားသူႀကီးခ်ဳပ္ အေနနဲ႔လည္း အမ်ားျပည္သူနဲ႔ သက္ဆိုင္တဲ့ အေရးႀကီးတဲ့ အမႈ အေျခအေနေတြကို လႊတ္ေတာ္က တစ္ဆင့္တင္ျပဖို႔ ျပည္သူေတြကလည္း လိုလားေနပါတယ္”ဟု ဥပေဒ အတိုင္ပင္ခံတစ္ဦးက ဆိုပါသည္။
“ဒီမိုကေရစီဆိုတာ က်ယ္၀န္းတယ္။ ဒီမိုကေရစီေဖာ္ေဆာင္ဖို႔ ဆိုရင္ တရားဥေပေဒ စိုးမိုးေရးရွိဖို႔ လိုသလိုတရားေရးမ႑ိဳင္လည္း ႀကံ႕ခိုင္ဖို႔လိုတယ္။ တရားဥပေဒကို ၫႊန္ၾကားခ်က္က လႊမ္းမိုးရင္၊ ၫႊန္ၾကားခ်က္ကို ႏႈတ္မိန္႔က လႊမ္းမိုးရင္တရားစီရင္ေရးမွာ အဆင္မေျပႏိုင္ဘူး။ တရားခံ တစ္ဦးကို တရားသူႀကီးက အျပစ္မရွိဘူးလို႔ ယူဆရင္ အဲဒီတရားခံကို လႊတ္ေပးႏိုင္တယ္။ ဒီလိုမွမဟုတ္ဘဲ တရားဥေပေဒကို ၫႊန္ၾကားခ်က္က လႊမ္းမိုးမယ္၊ ၫႊန္ၾကားခ်က္ကို ႏႈတ္မိန္႔က လႊမ္းမိုးမယ္ဆိုရင္ေတာ့ ဒီမိုကေရစီ ေဖာ္ေဆာင္ေရးမွာ အေထာက္အကူ မျဖစ္ႏုိုင္ပါဘူး။ တရားစီရင္ေရးမွာ ပါ၀င္သူအားလံုးဟာ ကြၽမ္းက်င္သူေတြ ျဖစ္ရမယ္။ ကိုယ့္အလုပ္ကိုယ္ လုပ္ရမယ္။ အရင္တုန္းက အျငင္းပြားမႈ အားလံုးကို တရားလႊတ္ေတာ္ခ်ဳပ္ကပဲ ဆံုးျဖတ္ခဲ့တယ္။ ဖြဲ႕စည္းပံု နဲ႔ ပတ္သက္တဲ့ အျငင္းပြားမႈပဲ ျဖစ္ျဖစ္၊ သမၼတေလာင္းေရြးခ်ယ္တဲ့ အျငင္းပြားမႈပဲျဖစ္ျဖစ္၊ စစ္ဘက္ဆိုင္ရာ အျငင္းပြားမႈပဲျဖစ္ျဖစ္ တရားလႊတ္ေတာ္ခ်ဳပ္က သာ ဆံုးျဖတ္ခဲ့တယ္” မႏၲေလးၿမဳိ႕မွ တရားလႊတ္ေတာ္ေရွ႕ေန ဦးထြန္းေအာင္ေက်ာ္က ေျပာပါသည္။
“မူလည္းေျပာင္းရမယ္။ လူလည္းေျပာင္းရမယ္။ ေျပာခ်င္တာကေတာ့ ဥပေဒေတြကိုလည္း ျပင္ရမယ္။ ဆိုၾကပါစို႕ ႏိုင္ငံေတာ္ဘ႑ာ နဲ႕သက္ဆိုင္တဲ့ေငြေၾကး၊ ပစၥည္းေတြ ကို အလြဲသံုးစားျပဳခဲ့ရင္ ေတာ္လွန္ေရးေကာင္စီ လက္ထက္က ျပ႒ာန္းခဲ့တဲ့ အပက(၃)ဆိုတဲ့ အမ်ားျပည္သူ နဲ႕ဆိုင္ေသာ ပစၥည္းကာကြယ္ေရး ပုဒ္မနဲ႕ က်ဴးလြန္တယ္ဆိုရင္ ေထာင္ဒဏ္ အနည္းဆံုး ၁၀ ႏွစ္ကေန တစ္သက္တစ္ကြၽန္းအထိ ခ်လို႕ရတယ္။ အဲဒီဟာကို ေျပာင္းလဲလို႕ ရတာက ၁၉၄၉ ခုႏွစ္က ျပ႒ာန္းတဲ့ အမ်ားပုိင္ပစၥည္း ကာကြယ္ေရးဥပေဒ အခုေခတ္ စကားနဲ႕ေျပာရင္ (၆/ ၁)ေပါ့။ အဲဒါနဲ႕ လႊဲေျပာင္းၿပီး စီရင္မယ္ဆိုရင္ ေထာင္ဒဏ္က တစ္ရက္လည္းခ်လို႕ရတယ္။ တစ္လလည္း ခ်လို႕ရတယ္။ ေလး၊ငါး၊ ေျခာက္ႏွစ္လည္း ခ်လို႕ရတယ္။ အမ်ားဆံုးကမွ ၁၀ ႏွစ္ထိပဲခ်လို႕ရတယ္။ ဥပေဒရဲ႕ အဓိပၸာယ္ဖြင့္ဆိုခ်က္မွာက တပ္မေတာ္ပိုင္၊ ေကာ္ပိုေရးရွင္းပိုင္ဆိုရင္ အပက(၃)ပဲ က်န္ သာမာန္ျပည္သူပိုင္ ပစၥည္း ဆိုရင္ (၆/၁)။ ဥပေဒကိုက အားနည္းခ်က္ေတြ ရွိေနတယ္။ ဒါေတြကို ျပင္ရမယ္။ တရားေရးစနစ္ ေျဖာင့္မတ္မွန္ကန္ဖို႔ ဆိုရင္ တရားသူႀကီးေတြအျပင္ ေရွ႕ေနေတြမွာလည္း တာ၀န္ရွိတယ္။ တရားသူႀကီးက တရားခြင္မွာ မတရားသျဖင့္ လုပ္တယ္ဆိုရင္ ေရွ႕ေနမွာလည္း တာ၀န္ရွိတယ္။ အမႈသည္ဆိုတာ အလုပ္သမားရွိတယ္။ ဆိုက္ကားသမားရွိတယ္။ ဆင္းရဲသားရွိတယ္။ သူတို႔အေနနဲ႔ ဥပေဒကို ဘာမွ နားလည္ၾကမွာ မဟုတ္ဘူး။ တရားသူႀကီးရဲ႕ စီရင္ခ်က္မွားေနရင္ မွားေနတဲ့အေၾကာင္း ေရွ႕ေနက သူတို႔ကိုရွင္းျပရမယ္။ အဲဒီေတာ့ ေရွ႕ေနေတြအေနနဲ႔ ကလည္း တစ္အခ်က္ ဥပေဒ တကယ္ တတ္ရမယ္။ ႏွစ္အခ်က္ တတ္သည့္ ဥပေဒနဲ႔ ျပည္သူ႔အက်ဳိးကို ရဲရဲ၀ံ့၀ံ့ တင္ျပရဲရမယ္။ သုံးအခ်က္ တရားခြင္ စစ္ေဆးတဲ့ေနရာေတြမွာ ေရွ႕ေနေတြ အေနနဲ႔ ဥပေဒနဲ႔အညီစစ္ေဆး တတ္ရမယ္။ ေနာက္ၿပီးေတာ့ တရားသူႀကီး ခန္႔ထားတဲ့ေနရာမွာ သီရိလကၤာ  ႏိုင္ငံကို ဥပမာေပးၿပီးေျပာရမယ္ ဆိုရင္ ဥပေဒ ဘယ္ေလာက္တတ္တတ္ ယဥ္ေက်းမႈသင္တန္း တက္မထားဘူးဆိုရင္ တရားသူႀကီးအျဖစ္ မခန္႔ဘူး။ ဒီမွာလည္း အလားတူစနစ္မ်ိဳး က်င့္သုံးဖို႔လိုတယ္။ တိုင္းျပည္ တည္ေဆာက္တဲ့ေနရာမွာ ဥပေဒနဲ႔ေဆးပညာက အရမ္းအေရးႀကီးတယ္။ ဆရာ၀န္တစ္ေယာက္ဟာ လူတစ္ေယာက္ရဲ႕အသက္ကို တန္ဖိုးသိသိ၊ တန္ဖိုးထားတတ္ရမယ္။ ယုတ္မာေကာက္က်စ္တဲ့ စိတ္ရွိသူေတြ ဆရာ၀န္ မျဖစ္ထိုက္ဘူး။ ယုတ္မာေကာက္က်စ္တဲ့ စိတ္ရွိတဲ့အျပင္ ဘာသာေရး ယဥ္ေက်းမႈမရွိတဲ့သူေတြ တရားသူႀကီး မျဖစ္ထိုက္ဘူး။ ဆရာ၀န္တစ္ေယာက္ ေဆးကုမွားတာက လူတစ္ေယာက္ရဲ႕အသက္ ေသဆုံးရေပမယ့္ တရားသူႀကီးတစ္ဦး မွားယြင္းၿပီး စီရင္ခ်က္ခ်မယ္ဆိုရင္ သက္ဆိုင္ရာ ကာယကံရွင္အျပင္ သူ႔ေနာက္က မိသားစုတစ္စုလုံးနဲ႔ ေဆြစဥ္မ်ဳိးဆက္ပါ လူမႈဒုကၡ ခံစားရပါတယ္။
တရားစီရင္ေရးက႑မွာ မူလည္းေျပာင္းရမယ္။ လူလည္းေျပာင္း ရမယ္။ လူေတြက ေတာ္လွန္ေရး ေကာင္စီေခတ္နဲ႔ မဆလေခတ္မွာ မေကာင္းတဲ့အက်င့္ေတြ အ႐ိုးစြဲေနၿပီ။ အက်င့္ဆိုးေတြနဲ႔လူေတြကို တရား႐ုံး၀န္းက်င္က ခြာထုတ္ပစ္ရမယ္။ မူအရဆိုရင္ တခ်ဳိ႕တရားစီရင္ေရး နယ္ေတြမွာ ေရွ႕ေနေတြက တရားေရးလမ္းေၾကာင္း အမွန္တင္ျပပါလ်က္န႔ဲ တရားသူႀကီးက လိုရာဆြဲေတြၿပီး စီရင္ခ်က္ခ်တယ္။ ဒီလိုျဖစ္စဥ္ေတြမွာ တရားသူႀကီးကို ျပန္တရားစြဲဖို႔က ခက္တယ္။ စီရင္ထုံးနဲ႔ ဥပေဒအတိအလင္း ရွိပါလ်က္နဲ႔ တရားသူႀကီးက အမွားခ်သြားရင္ အဲဒီတရားသူႀကီးကို ျပန္တရားစြဲၿပီး ျပစ္ဒဏ္ေပးရမယ့္ ဥပေဒရွိကို ရွိရမယ္။ တရားသူႀကီးေတြကို ထိန္းကြတ္တဲ့ ဥပေဒရွိကို ရွိရမယ္။ မရွိခဲ့ရင္ တရားသူႀကီးေတြ လုပ္ခ်င္ရာလုပ္ခြင့္ ရေနမယ္။ တရားသူႀကီး တစ္ေယာက္ မေကာင္းဘူးဆိုရင္ ဒီၿမိဳ႕နယ္မွာရွိတဲ့ ဒါမွမဟုတ္ ဒီတိုင္းခ႐ိုင္မွာ ရွိတဲ့ ျပည္သူအမ်ား အင္မတန္ ဒုကၡေရာက္ပါတယ္။ အဲဒါေၾကာင့္ တရားသူႀကီးေတြကို ထိန္းကြတ္တဲ့ ဥပေဒရွိကို ရွိသင့္ပါတယ္”ဟု ေရွ႕ေနလိုင္စင္ အသိမ္းခံထားရသူ ဦးစိန္လွ (၂၀၁၀ ေရြးေကာက္ပြဲ၀င္ တစ္သီးပုဂၢလ လႊတ္ေတာ္ ကိုယ္စားလွယ္ေလာင္း)က ေျပာၾကားခဲ့ပါသည္။
“တရားစီရင္ေရးစနစ္ဆိုတာ အမွားတကာ့အမွားေတြကို ေနာက္ဆံုးျပင္ေပးတဲ့ ေနရာျဖစ္တယ္။ လူဆိုတာ မွားတတ္တာပဲ။ ဒီမွားတာကို ျပင္ေပးတဲ့ေနရာမွာ တရားစီရင္ေရးက အဓိကပဲ။ ဒီမိုကေရစီႏိုင္ငံမွာ တရား ဥပေဒစိုးမိုးဖို႔ဆိုရင္ တရားစီရင္ေရး တည့္မတ္မွန္ကန္ဖို႔က အရမ္း အေရးႀကီးတယ္။ တရားစီရင္ေရးမ႑ိဳင္ ႀကံ႔ခိုင္မႈမရွိရင္ ဒီမိုကေရစီစနစ္ဆိုတာလည္း ျဖစ္ေပၚလာမွာ မဟုတ္ဘူး။ ဘာျဖစ္လို႔လဲဆိုရင္ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးစနစ္ဘက္က အမွားေတြရွိရင္ထိန္းဖို႔ ျဖစ္ပါတယ္။ အခုကေတာ့ အားလုံးသိတဲ့ အတိုင္းဘဲ တရားစီရင္ေရးမ႑ိဳင္ ခိုင္မာမႈန႔ဲပါတ္သက္ၿပီးရင္ ေမးခြန္းထုတ္စရာေတြ အမ်ားႀကီးရွိလာတယ္။ ဘယ္ေလာက္ထိ ရွိလာလဲဆိုရင္ ကြၽန္ေတာ့္ဆီကို အလႈအတန္းနဲ႔ ပတ္သက္ၿပီး အင္မတန္မွ နာမည္ႀကီးတဲ့ ပုဂၢိဳလ္ႀကီး တစ္ဦးတစ္ေယာက္က လာေျပာတယ္။ သူမွတ္ပုံတင္ၿပီ း၀ယ္ထားတဲ့ ျခံစာခ်ဳပ္ကိစၥနဲ႔ ပတ္သက္ၿပီး အမႈျဖစ္တဲ့အခါမွာ သက္ဆိုင္ရာ တိုင္းတရားသူႀကီးက သိန္းဆယ္ဂဏန္း ေပါင္းမ်ားစြာ ေတာင္းတာမေပးလို႔ ႐ႈံးခဲ့တဲ့အေၾကာင္း ေျပာတယ္။
အဲဒီလိုပဲ ေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားမွာ ေငြေတာင္းေနတဲ့ကိစၥေတြ ကြၽန္ေတာ္တို႔ ၾကားေနရတယ္။ ပြင့္ပြင့္လင္းလင္း ေျပာရရင္ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးစနစ္နဲ႔ ဥပေဒျပဳေရးစနစ္မွာ ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲေရး အေငြ႔အသက္ေတြ လႊမ္းျခံဳေနေပမယ့္ တရားစီရင္ေရးနယ္ပယ္မွာ ဘာမွ်ျပဳျပင္ ေျပာင္းလဲမႈ မရွိေသးပါဘူး။ အဲဒီလိုပဲက်န္တဲ့ ျပစ္မႈတို႔၊ တရားမမႈတို႔ ဆိုရင္ ေငြေပးတဲ့သူဘက္က ေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ား လုပ္ေနတယ္ဆိုတာ အခုထိ ပါပဲ။ ကြၽန္ေတာ္တို႔ တရားစီရင္ေရးစနစ္မွာ ဥပေဒတစ္ကယ္ စိုးမိုးဖို႔လိုပါတယ္။ ခုနကေျပာသလို ဥပေဒစိုးမိုးေရးကို တရားစီရင္ေရးနယ္ပယ္မွာ အမွန္တစ္ကယ္ ျဖစ္ေပၚဖို႔ဆိုရင္ လႊတ္ေတာ္ကေရာ၊ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးပိုင္းကေရာ ထိန္းေက်ာင္းေပးဖို႔ လိုပါတယ္။ လာဘ္ေပးလာဘ္ယူ တာတို႔၊ တရားမ၀င္နည္းလမ္းနဲ႔ ၀င္ေငြရရွိမႈေတြကို ထိန္းခ်ဳပ္ေပးရမယ့္ ကိစၥေတြက တရားေရးစနစ္ခန္႔အပ္ တာထက္ ပိုအေရးႀကီးပါတယ္။ အခု ျမန္မာျပည္မွာ ဂ်ဴရီစနစ္နဲ႔ တရားစီရင္ေရးအဖြဲ႔ ခန္႔ရင္လည္း လာဘ္ေပးရမယ့္ လူအေရအတြက္ ပိုမ်ားလာတာပဲ ရွိမယ္။ အဲဒီေတာ့ ကြၽန္ေတာ္တို႔ဆီမွာ ျပ႒ာန္းထားတဲ့ တရားမ၀င္ နည္းလမ္းျဖင့္ ရရွိေသာ ေငြေၾကးမ်ားကို အေရးယူေရး ဥပေဒက အသက္၀င္ဖို႔ လိုတယ္။ အခုဆိုရင္တခ်ဳိ႕ တခ်ဳိ႕ေသာ တရားေရးေလာကက ပုဂၢိဳလ္ေတြဟာ သိန္း ၅ ေထာင္ အထက္ အိမ္ေတြ၊ ကားေတြ၊ တိုက္ခန္းေတြ ေျမာက္ျမားစြာ ၀ယ္ထားတဲ့ သတင္းေတြက လူထုၾကားထဲမွာ ေျပာဆိုေနၾကတယ္။ ေရွ႕ေနတခ်ဳိ႕ကလည္း အဲဒါေတြကို ေျပာၾကဆိုၾကတဲ့ အသံေတြထြက္လာတယ္။ အဲဒါေၾကာင့္ အေကာင္းဆုံးကေတာ့ တရားစီရင္ေရးမ႑ိဳင္ တည့္မတ္ဖို႔ ေလာေလာဆယ္ လုပ္သင့္တာကေတာ့ တရားမ၀င္နည္းလမ္းနဲ႔ ရွာေဖြထားတဲ့ ေငြမ်ားကို သိမ္းဆည္းအေရးယူတဲ့ ဥပေဒနဲ႔ တခ်ဳိ႕တရားသူႀကီးေတြရဲ႕ ေနမႈထိုင္မႈ သုံးစြဲမႈေတြကို ဒီဥပေဒနဲ႔ အညီျပန္လည္စိစစ္ဖို႔ လိုပါတယ္။ အဲဒီလိုစိစစ္ၿပီး လုပ္မွသာ လာဘ္ေပး လာဘ္ယူမႈနဲ႔ ပတ္သက္ရင္ခ်င့္ခ်င့္ ခ်ိန္ခ်ိန္လုပ္မယ္။ အဲဒီလိုလုပ္လို႔ရွိရင္ ဒီဥပေဒေတြ ရွိေနပါလားဆိုတာ သိမယ္”ဟု ဦးသိန္းညြန္႔ (ျပည္သူ႔လႊတ္ေတာ္ ကိုယ္စားလွယ္ႏွင့္ တရား႐ုံးခ်ဳပ္ ေရွ႕ေန)က ေျပာၾကားခဲ့သည္။
၂၀၀၈ ခုႏွစ္ဖြဲ႔စည္းပုံ အေျခခံ ဥပေဒအခန္း ၆ ပါတရားစီရင္ေရးအခန္းအား ျပင္ဆင္လိုပါက ျပင္ဆင္ႏိုင္ၿပီး ဖြဲ႕စည္းပုံအေျခခံ ဥပေဒျပင္ဆင္ျခင္းႏွင့္ ပတ္သက္၍ ျပ႒ာန္းခ်က္မ်ားကုိ ဖြဲ႕စည္းပုံအေျခခံဥပေဒ အခန္း ၁၂ တြင္ ပုဒ္မ ၄၃၃ မွ ၄၃၆ အထိျပ႒ာန္းထားပါသည္။
ဖြဲ႔စည္းပုံအေျခခံဥပေဒကုိ ျပင္ဆင္ရန္ ဥပေဒမူၾကမ္းကုိ ျပည္ေထာင္စု လႊတ္ေတာ္တြင္ တင္သြင္းရမည္ျဖစ္ေၾကာင္း ဥပေဒမူၾကမ္းကုိ ျပည္ေထာင္စုလႊတ္ေတာ္ရွိ လႊတ္ေတာ္ ကုိယ္စားလွယ္စုစုေပါင္း၏ ၂၀ ရာခုိင္ႏႈန္းက တင္ျပလာလွ်င္ အဆုိပါ ျပင္ဆင္ခ်က္ ဥပေဒမူၾကမ္းကုိ ျပည္ေထာင္စု လႊတ္ေတာ္က လက္ခံေဆြးေႏြးရမည္ျဖစ္ေၾကာင္း ဖြဲ႕စည္းပုံ အေျခခံ ဥပေဒအခန္း ၁၂၊ ပုဒ္မ ၄၃၄ ႏွင့္ ၄၃၅ တြင္ ျပ႒ာန္းထားခ်က္အရ သိရသည္။ ဖြဲ႔စည္းပုံ အေျခခံဥပေဒ တရားစီရင္ေရး အခန္းပါ ျပည္ေထာင္စု တရားလႊတ္ေတာ္ခ်ဳပ္၏ မူလစီရင္ပုိင္ခြင့္အာဏာမ်ား၊ ျပည္ေထာင္စု တရားသူႀကီးခ်ဳပ္ႏွင့္ ျပည္ေထာင္စု တရားလႊတ္ေတာ္ခ်ဳပ္ တရားသူႀကီးမ်ား၏ အရည္အခ်င္းမ်ား၊ ျပည္ေထာင္စု တရားသူႀကီးခ်ဳပ္ႏွင့္ ျပည္ေထာင္စု တရားလႊတ္ေတာ္ခ်ဳပ္ တရားသူႀကီးမ်ား၏ ရာထူးသက္တမ္း၊ တုိင္းေဒသႀကီး တရားလႊတ္ေတာ္မ်ား သုိ႔မဟုတ္ ျပည္နယ္ တရားလႊတ္ေတာ္မ်ား၏ စီရင္ပုိင္ခြင့္ အာဏာမ်ား၊ တုိင္းေဒသႀကီး တရားလႊတ္ေတာ္ သုိ႔မဟုတ္ ျပည္နယ္တရားလႊတ္ေတာ္ တရားသူႀကီးခ်ဳပ္မ်ားႏွင့္ တုိင္းေဒသႀကီး တရားလႊတ္ေတာ္ သုိ႔မဟုတ္ ျပည္နယ္ တရားလႊတ္ေတာ္ တရားသူႀကီးမ်ား၏ အရည္အခ်င္း စသည့္ ျပ႒ာန္းခ်က္တို႔ႏွင့္ ပတ္သက္၍ ျပင္ဆင္လိုပါက ျပည္လုံးကြၽတ္ ဆႏၵခံယူပြဲ က်င္းပရန္မလုိဘဲ ျပည္ေထာင္စုလႊတ္ေတာ္ ကုိယ္စားလွယ္အားလုံး၏ ၇၅ ရာခုိင္ႏႈန္းေက်ာ္ ေထာက္ခံဆႏၵမဲျဖင့္ ျပင္ဆင္ရမည္ျဖစ္ေၾကာင္း ဖြဲ႕စည္းပုံ အေျခခံဥပေဒအရ သိရသည္။
ထို႔ေၾကာင့္ လက္ရွိတရားစီရင္ေရး စနစ္ ဒီမိုကေရစီက်က် ပီပီျပင္ျပင္ အေကာင္ထည္ ေပၚလာေစရန္ မျဖစ္မေန ျပင္ဆင္ရန္ လိုအပ္သည္မ်ားကို အျမန္ဆံုး ျပင္ဆင္သင့္ၿပီး ကိုယ္က်င့္သိကၡာႏွင့္ မျပည့္စံုလုပ္ငန္း မကြၽမ္းက်င္ေသာ တရားသူၾကီးမ်ားအား အျမန္ဆံုး လဲလွယ္ျခင္းျဖင့္ ဒီမိုကေရစီကို ပိုမိုေဖာ္ေဆာင္ လာႏိုင္မည္ျဖစ္ေၾကာင္း လႊတ္ေတာ္ ကိုယ္စားလွယ္မ်ား အေနျဖင့္လည္း ျပည္သူမ်ား အက်ဳိးအား ေရွး႐ႈထား၍ သက္ဆိုင္ရာ လႊတ္ေတာ္မ်ားတြင္ တရားစီရင္ေရး၏ ခ်ဳိ႕ယြင္းခ်က္မ်ားကို ထိထိေရာက္ေရာက္ ေဆြးေႏြးသင့္ၿပီ ျဖစ္ေၾကာင္း ဥပေဒပညာရွင္မ်ားက အၾကံျပဳခဲ့ၾကပါသည္။
လက္ရွိတရားစီရင္ေရး စနစ္ႏွင့္ ပတ္သက္၍ စစ္တမ္း ေကာက္ယူျခင္း တရားစီရင္ေရးစနစ္ႏွင့္ ပတ္သက္၍ Eleven Meida Group ၏ website ေပၚ၌ ဆႏၵမဲေကာက္ယူခဲ့ရာ ဒီဇင္ဘာလ ၁ ရက္ေန႔ ညပိုင္းမွ ဒီဇင္ဘာလ ၄ ရက္ေန႔ နံနက္ အေစာပိုင္းထိ မဲေပးသူ စုစုေပါင္း ၂၀၂၅ ဦး ရွိသည့္အနက္ ၁ဒသမ၉ ရာခိုင္ႏႈန္း (၃၈ဦး)မွာ လက္ရွိတရားစီရင္စနစ္ သည္ မွ်တမႈရွိၿပီး ျမန္မာႏိုင္ငံ၏ လက္ရွိလူေနမႈ အေျခအေန၊ လူမႈအဖြဲ႔အစည္းႏွင့္ ကိုက္ညီသည္ဟု ယူဆေၾကာင္း၊ ၂၀ ဒသမ ၁ ရာခိုင္ႏႈန္း (၄၀၇ ဦး)က လက္ရွိတရားစီရင္ေရး စနစ္သည္ မမွ်မတ ျဖစ္ေပၚေနရျခင္းသည္ ျပ႒ာန္းထားေသာဥပေဒမ်ား၏ အားနည္းခ်က္ေၾကာင့္ ျဖစ္သည္ဟု မဲေပးခဲ့ၾကၿပီး၊ ၇၈ ရာခိုင္ႏႈန္း(၁၅၈၀ ဦး)က ၎တရားစီရင္ေရးစနစ္တြင္ ပါ၀င္သူမ်ားအထူးသျဖင့္ တရားသူႀကီးမ်ား၏ အဂတိ တရားေလးပါး (ဆႏၵာဂတိ၊ ေဒါသဂတိ၊ ေမာဟဂတိ၊ဘယာဂတိ)လိုက္စားမႈေၾကာင့္ ျဖစ္သည္ဟု ယူဆေၾကာင္း ဆႏၵေပးခဲ့သည္။

လက္ရွိတရားစီရင္ေရး စနစ္အေပၚ သံုးသပ္ ေျပာၾကားခ်က္မ်ား
ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္

အဲဒီလိုပဲယူဆရမွာပဲ။ပြင့္ပြင့္လင္းလင္းေျပာရမယ္ဆိုလို႔ရွိရင္။ ဘာျဖစ္လို႔လဲ ဆိုေတာ့ ဒါအမ်ားသိေနတဲ့ကိစၥပဲေလ။ ကြၽန္မတို႔ ႏိုင္ငံေရး အက်ဥ္းသား ေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားဟာလည္း အက်ဥ္းေထာင္ထဲ ေရာက္သြားတာဟာ လြတ္လပ္ၿပီးေတာ့ တရားမွ်တၿပီးေတာ့ သန္႔ရွင္းတဲ့တရားေရး မ႑ိဳင္မရွိလို႔ပါ" ဟု ေျပာၾကားခဲ့သည္။
သတင္းစာရွင္းလင္းပြဲတစ္ခုတြင္ Eleven Media Group မွ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္အား 'အန္တီေျပာသြားတဲ့အထဲမွာ လြတ္လပ္ၿပီး သန့္ရွင္းတဲ့ တရားေရးမ႑ိဳင္အတြက္ ႀကိဳးစားသြားမယ္လို႔ ေျပာသြားပါတယ္။ ဒါဆို လက္ရွိတရားေရး မ႑ိဳင္ဟာ လြတ္လပ္သန္႔ရွင္းမႈမရွိဟု သေဘာယူဆပါသလား'ဟူေသာ ေမးခြန္းအေပၚေျဖၾကားခ်က္  . . .
ေဒါက္တာညိဳညိဳသင္း (ဒီမုိကရက္တစ္ပါတီျမန္မာ) ရန္ကုန္တုိင္းေဒသႀကီး လႊတ္ေတာ္ကုိယ္စားလွယ္

"ႏုိင္ငံေရးအေဆာက္အအုံက ေျပာင္းလဲေနၿပီ။ တစ္ပါတီစနစ္လုိမ်ဳိး တပ္မေတာ္က အုပ္ခ်ဳပ္တဲ့ ပုံစံမ်ဳိးမဟုတ္ေတာ့ဘဲ ပါတီစုံဒီမုိကေရစီစနစ္ကုိ ေျပာင္းေနၿပီ။ ဒါေပမဲ့ လက္ရွိတရားစီရင္ေရးကေတာ့ ပါ၀င္တဲ့တရားသူႀကီးေတြနဲ႔ တရားစီရင္ေရးစနစ္လည္း မေျပာင္းေသးပါဘူး။ တရားစီရင္ေရး ယႏၲရားမွာပါတဲ့ လူေတြေရာ မူေတြေရာ မေျပာင္းႏုိင္ေသးဘူး။ လူေတြဘာလုိ႔ မေျပာင္းႏုိင္ေသးဘူးလဲဆုိေတာ့ လက္ရွိတုိင္းျပည္မွာ ေခတ္စနစ္နဲ႔ လုိက္ေလ်ာညီေထြရွိမယ့္ တရားစီရင္ေရးစနစ္ကုိ က်င့္သုံးႏုိင္မယ့္ ပညာရွင္ေတြ ရွားေနပါတယ္။ တရားစီရင္ေရး ယႏၲရားထဲမွာ တရားသူႀကီးနဲ႔ ေရွ႕ေနေတြသာမကဘဲ ရဲႏွင့္ဥပေဒအရာရွိ ေတြလည္းပါတယ္။ တရားစီရင္ေရးယႏၱရားေျဖာင့္မတ္မွန္ကန္ဖို႔ဆိုရင္ တရားသူႀကီးေတြနဲ႔ ေရွ႕ေနေတြကုိပဲ ေျပာလုိ႔မရဘူး။ ရဲနဲ႔ ဥပေဒအရာရွိေတြ၊ သက္ဆုိင္ရာ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးအရာရွိေတြကုိပါ ေျပာရမွာျဖစ္ပါတယ္။ ဥပမာေျပာရရင္ နယ္ေတြမွာ လယ္သမားေတြကုိ အာဏာဖီဆန္မႈနဲ႔ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးမွဴးေတြက တရားစြဲဆုိတာေတြ ရွိေနတုန္းပဲ။ တရားစီရင္ေရးမွာ ပါတဲ့သူေတြ ဘာေၾကာင့္ မေျပာင္းႏုိင္ေသးလဲဆုိရင္ ဥပေဒေတြကလည္း မေျပာင္းႏုိင္ေသးလုိ႔ပါ။ ေနာက္ၿပီး သူတုိ႔ေတြရဲ႕ခံယူခ်က္ေတြက တစ္ပါတီစနစ္ပုံစံ၊ တပ္မေတာ္ စစ္အစုိးရအုပ္ခ်ဳပ္တဲ့ ပုံစံတုန္းကလုိ ျဖစ္ေနေတာ့ ေခတ္နဲ႔လုိက္ေလ်ာ ညီေထြတဲ့ တရားစီရင္ေရးစနစ္ကုိ မေျပာင္းႏုိင္ေသးပါဘူး။ တရားစီရင္ေရးနဲ႔ ပတ္သက္ၿပီး ခ်မွတ္ထားတဲ့ မူကေတာ့ ေကာင္းပါတယ္။ ဒါေပမဲ့ လက္ေတြ႕အေကာင္အထည္ ေဖာ္တဲ့ေနရာမွာ တရားမွ်တမႈ မရွိတာ၊ ေခတ္နဲ႔လုိက္ေလ်ာညီေထြမႈ မရွိတာေတြ ျဖစ္ေနတုန္းပါ။ ျပည္သူေတြအေနနဲ႔ နစ္နာေပမယ့္ တရား႐ုံးစရိတ္ႀကီးလုိ႔ အမႈမဖြင့္ႏုိင္တဲ့ သူေတြရွိေနပါတယ္။ အခုလုိအသြင္ ကူးေျပာင္းေရးကာလမွာ ျပည္သူေတြ နစ္နာတယ္ဆုိတာနဲ႔ အလြယ္တကူစရိတ္ သက္သက္သာသာနဲ႔ အမႈဖြင့္ႏုိင္တဲ့  တရားစီရင္ေရးစနစ္ကုိ မေျပာင္းလဲႏုိင္ေသးပါဘူး။ ရဲေတြအေနနဲ႔ကလည္း အိတ္ကစုိက္ၿပီး စရိတ္စခမထုတ္ႏုိင္လုိ႔ မေဖာ္ထုတ္ႏုိင္တဲ့ အမႈေတြလည္း ရွိေနပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ အခုလက္ရွိ တရားစီရင္ေရးဟာ လူေတြလည္း မေျပာင္းႏုိင္သလုိ မူေတြလည္း မေျပာင္းႏုိင္ေသးပါဘူး"။

ကိုေ၀ၿဖိဳး  Weekly Eleven News Journal၊ အယ္ဒီတာခ်ဳပ္

"ကြၽန္ေတာ္တို႔ႏုိင္ငံမွာ အေရးႀကီးမ႑ိဳင္ေတြျဖစ္တဲ့ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးမ႑ိဳင္နဲ႔ ဥပေဒျပဳေရး မ႑ိဳင္ေတြမွာ ေ၀ဖန္မႈေတြကုိ လက္ခံသလို၊ ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲသင့္တာ ေတြကုိလည္း တစ္ဆင့္ခ်င္းစီ လုပ္ေဆာင္ေနတာ ေတြ႕ရတယ္။ လႊတ္ေတာ္ အစည္းအေ၀းေတြမွာလည္း တစ္ႀကိမ္ထက္တစ္ႀကိမ္ ဒီမိုကေရစီနည္းက်သြားႏုိင္ဖို႔ အားထုတ္လာတာကုိ သိသိသာသာ ေတြ႔လာရတယ္။ ဒါေပမယ့္တရားစီရင္ေရး မ႑ိဳင္မွာေတာ့ အေျပာင္းအလဲေတြ မေတြ႕ရေသးပါဘူး။ ေခတ္ေနာက္ျပန္ ဆြဲေနတာေတြ ရွိတုန္းပါပဲ။ ႏုိင္ငံေတာ္သမၼတနဲ႔ လႊတ္ေတာ္ဥကၠ႒ေတြဟာ ကိုယ့္ရဲ႕ အားနည္းခ်က္နဲ႔ လိုအပ္ခ်က္ေတြအေပၚ ျပဳျပင္ဖို႔ ေ၀ဖန္မႈေတြကို လက္ခံေပမယ့္ တရားစီရင္ေရးမ႑ိဳင္ကုိ ဦးေဆာင္သူအခ်ဳိ႕ဟာ လာဘ္လာဘ အခြင့္အေရးနဲ႔ အာဏာအတြက္ ေ၀ဖန္မယ့္သူ၊ ေထာက္ျပမယ့္သူေတြကုိေတာင္ ႏွိပ္ကြပ္ဖို႔အားထုတ္လာတဲ့ သေဘာေတြ ေတြ႕ေနရတယ္။ တရား႐ံုးမထီမဲ့ျမင္ျပဳမႈဆိုတဲ့ ဥပေဒကုိ တရားသူႀကီးအခ်ဳိ႕က လက္နက္သဖြယ္ အသံုးျပဳၿခိမ္းေျခာက္ဖို႔ လုပ္ေဆာင္ေနတာကုိ ေတြ႕ရတယ္။ အေ၀ဖန္မခံႏုိင္တာ တင္မကဘဲ ေ၀ဖန္မယ့္သူေတြ မေ၀ဖန္ႏုိင္ေအာင္ ဥပေဒကုိ အလြဲသံုးစားလုပ္ ၿခိမ္းေျခာက္ခ်င္တဲ့ ပံုစံမ်ဳိးေတြရွိေနတယ္။ မတရားသျဖင့္ ဆုံးျဖတ္တဲ့ အမႈေတြရွိၿပီး အရင္စနစ္ေဟာင္းက အၾကြင္းအက်န္ျဖစ္တဲ့ ဥပေဒကို လက္တစ္လုံးျခားလုပ္ၿပီး မတရားတဲ့ ဆုံးျဖတ္ခ်က္ေတြ ခ်မွတ္လာတယ္။ ဥပမာတစ္ခုေျပာရရင္ တာေမြၿမိဳ႕နယ္ တရား႐ုံးမွာ တရားလိုအျဖစ္ တရားစြဲဆိုထားတဲ့ အမႈတစ္ခုမွာ တစ္ဖက္စြပ္စြဲခံရသူအျဖစ္ တရား႐ံုးမွာ လာေရာက္ရင္ဆိုင္ရသူက တရား႐ံုးမွာ ဥပေဒမဲ့စြာ နင္ပဲငဆ ေအာ္ဟစ္ေျပာဆိုခဲ့တာနဲ႔ ပတ္သက္ၿပီး ဥပေဒအရ တရားစြဲဖို႔ လုပ္ေဆာင္ရာမွာ ဒီျဖစ္စဥ္ကုိသိတဲ့ တရားသူႀကီးနဲ႔ တရားေရး၀န္ထမ္းအခ်ဳိ႕က ကုိယ့္ေရွ႕မွာျဖစ္တဲ့ကိစၥကုိ သက္ေသထြက္မေပးခဲ့ၾကဘူး။ ဒါေၾကာင့္ ဒီျဖစ္စဥ္ကုိ မ်က္ျမင္သိတဲ့ အျခားအနီးအနားက သူေတြကုိ သက္ေသအျဖစ္ ထြက္ဆိုေစခဲ့ရတယ္။ ဒါေပမယ့္ ဒီအမႈကုိ ဆံုးျဖတ္တဲ့တရားသူႀကီးက အမႈအတြက္ လံုေလာက္တဲ့ သက္ေသမရွိလို႔ အမႈမေျမာက္ဘူးလို႔ လက္မခံခဲ့ဘူး။ ဒါဟာ ဘာမွမဟုတ္တဲ့ သာမန္အမႈေလးလို႔ ထင္ရေပမယ့္ ေရးႏိုင္ေျပာႏိုင္တဲ့သူေတြကိုေတာင္ ဒီလိုတရားမဲ့ လုပ္ရဲတယ္ဆိုတာဟာ ဘာမွေျပာႏုိင္ဆုိႏုိင္ျခင္းမရွိတဲ့ ျပည္သူအမ်ားစု ဘယ္ေလာက္ေတာင္ ဖိႏွိပ္ခံထားရၿပီလဲဆိုတာ မစဥ္းစားႏုိင္ေလာက္ေအာင္ပါပဲ။ တကယ္ေတာ့ တရားစီရင္ေရးစနစ္ တည့္မတ္မွန္ကန္မွသာ ဒီမိုကေရစီစနစ္ ခုိင္မာမွာပါ။ ဒါေၾကာင့္ တရားစီရင္ေရးမ႑ိဳင္ကုိ က်န္မ႑ိဳင္ေတြျဖစ္တဲ့ အစိုးရ၊ လႊတ္ေတာ္၊ သတင္းမီဒီယာေတြနဲ႔ ပဥၥမမ႑ိဳင္ျဖစ္တဲ့ ျပည္သူေတြကပါ ကြပ္ညႇပ္ပဲ့ျပင္မွ ရေတာ့မယ္။ သတင္းမီဒီယာေတြကလည္း မတရားမႈေတြကို တိတိက်က် ေဖာ္ထုတ္ေရးသားဖို႔ လိုပါတယ္။ ျပည္သူေတြကလည္း မိမိတို႔ ေတြ႕ၾကံဳရင္ဆုိင္ရတဲ့ မတရားခံရတဲ့ ကိစၥေတြအတြက္ အမႈမွန္ကုိ သတင္းပ႔ုိၿပီး ရဲရဲ၀ံ့၀ံ့ေျပာဆို ရင္ဆိုင္ၾကဖို႔ လုိပါတယ္။ အမွန္တရားအတြက္ ရဲရဲ၀ံ့၀ံ့နဲ႔ နည္းလမ္းစနစ္တက် တုံ႔ျပန္သြားရမယ္။

စမ္းေခ်ာင္းကိုကိုႀကီး
(ယုံၾကည္ခ်က္ေၾကာင္႕ အက်ဥ္းက်ခံေနရာမွ ၿပီးခဲ့သည့္ ေအာက္တိုဘာလအတြင္းက ျပန္လည္ လြတ္ေျမာက္လာသူ)

ျမန္မာႏိုင္ငံရဲ႕ တရားစီရင္ေရးစနစ္က သေရကြင္းလိုပဲ။ လိုရင္ခ်ဲ႕လို႔ရသလို၊ မလိုရင္ခ်ံဳ႕လို႔ရတယ္။ ေငြေပးရင္ လြတ္သလို၊ ေငြမေပးရင္ မလြတ္တာလည္း ရွိပါတယ္။ အေတြ႕အၾကံဳတစ္ခုေျပာရရင္ ကြၽန္ေတာ္ သံတြဲေထာင္မွာ ရွိတုန္းကပါ။ မုဒိမ္းမႈနဲ႔ စြပ္စြဲခံရတဲ့ ႏွစ္ေယာက္က တစ္ေယာက္က ျပစ္မႈက်ဴးလြန္ရာမွာ မပါခဲ့ဘူး။ ဒါကို တရားလို အမ်ိဳးသမီးကလည္း မပါဘူးလို႔ထြက္တယ္။ စြပ္စြဲခံထားတဲ့ ႏွစ္ေယာက္တည္းမွာ က်ဴးလြန္သူ ကိုယ္တိုင္ကလည္း သူ႔သူငယ္ခ်င္းက ဒီျပစ္မႈက်ဴးလြန္ရာမွာ မပါဘူးလို႔ပဲ ထြက္တယ္။ ဒီလိုထြက္ခဲ့ေပမဲ့ တရား႐ံုးက ေငြေျခာက္ေသာင္းေပးမွ လႊတ္ေပးမယ္လို႔ ေျပာတယ္။ မေပးႏိုင္တဲ့အတြက္ ျပစ္မႈက်ဴးလြန္ရာမွာ မပါတဲ့ တစ္ေယာက္ဟာ ေထာင္ေျခာက္ႏွစ္ က်သြားတယ္။ အခုခ်ိန္အထိ ေထာင္ထဲမွာ ရွိေနတုန္းပဲ။ တရားစီရင္ေရးစနစ္ဟာ ဟိုတုန္းကလည္း မေကာင္းခဲ့ပါဘူး။ အခုလည္း မေကာင္းေသးပါဘူး။ အခုပဲ ၾကည့္လို႔ရပါတယ္။ အင္းစိန္ေထာင္မွာ အထူးတရား႐ံုးဖြင့္ျပီး စစ္ေဆးေနတဲ့ အမႈေတြပါ။ ဒီအမႈေတြကို စစ္ေဆးတဲ့ေနရာမွာ အမ်ားျပည္သူေရွ႕မွာ တရားစီရင္တာမ်ိဳး မဟုတ္ဘဲ ဘယ္သူမွ မသိေအာင္ စစ္ေဆးေနတာ မ်ိဳးေတြပါ။ ဒီမိုကေရစီစနစ္ကို သြားမယ္ဆိုရင္ေတာ့ တရားစီရင္ေရးစနစ္ဟာ မွန္ကန္မွ်တမွ ျဖစ္ႏိုင္မွာပါ။ တရားစီရင္ေရး စနစ္ေတြမွာ မမွန္တာေတြ၊ မမွ်တတာေတြ ရွိေနမယ္ဆိုရင္ ဒီမိုကေရစီစနစ္ကို ဘယ္ေတာ့မွ ေရာက္မွာမဟုတ္ပါဘူး။ တရားသူၾကီးေတြ အဂတိမလိုက္စားဖို႔ဆိုရင္ေတာ့ တရားသူၾကီးေတြ အဂတိ မလိုက္စားႏိုင္ေအာင္ လစာေငြေပးထားမွ ျဖစ္ႏိုင္မွာပါ။ ဒီအခ်က္က အေျခခံအခ်က္ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီအေျခခံအခ်က္ကို မေျဖရွင္းႏိုင္ဘဲ၊ တျခားလိုအပ္ခ်က္ေတြကို မျဖည့္ႏိုင္ဘဲနဲ႔ေတာ့ အဂတိလိုက္စားမႈေတြ ေပ်ာက္ေအာင္ လုပ္ႏိုင္မွာ မဟုတ္ပါဘူး။ ဒါကို ႏိုင္ငံေတာ္ပိုင္းက လုပ္မွျဖစ္ႏိုင္မွာပါ။

မစုစုေႏြး
(ယုံၾကည္ခ်က္ေၾကာင့္ အက်ဥ္းက်ခံေနရာမွ ၿပီးခဲ့သည့္ ေအာက္တိုဘာလအတြင္းက ျပန္လည္လြတ္ေျမာက္လာသူ)

ကြၽန္မတို႔တုန္းကၾကံဳေတြ႔ခဲ့ရတဲ့ ႏိုင္ငံေရးအမႈေတြမွာေတာ့ တရားသူႀကီးေတြဟာ ခ်မွတ္ထားတဲ့ ဥပေဒအတိုင္း ခ်ျပပိုင္ခြင့္မရွိဘဲ အေပၚကလာတဲ့ အမိန္႔နဲ႔ အမိန္႔ခ်မွတ္ရတာမ်ဳိးေတြ ျဖစ္ပါတယ္။ လက္ရွိရင္ဆိုင္ေနရတဲ့ သိရသေလာက္ကေတာ့ တရားစီရင္ေရးနယ္ပယ္မွာ အမွန္ကိုအမွန္အတိုင္း ဆံုးျဖတ္မႈမလုပ္ႏိုင္ဘဲ ေငြမ်ားတရားႏိုင္ ပံုစံမ်ိဳးေတြအမ်ားႀကီး ရွိေနပါတယ္။ အာဏာပိုင္ အဖြဲ႕အစည္းေတြ၊ ေငြရွင္ေၾကးရွင္ေတြနဲ႔ ျဖစ္ၾကတဲ့အခါမွာလည္း နစ္နာသူေတြဘက္က အမွန္ကို အမွန္အတိုင္း၊ တရားဥပေဒအရ အဆံုးအျဖတ္မရတာေတြ ရွိေနပါတယ္။ ဥပေဒအထက္မွာ ဘယ္သူမွမရွိရဘူးဆိုတာ သူတို႔ေျပာေနၾကစကားပါပဲ။ သတင္းစာ ရွင္းလင္းပြဲေတြမွာလည္း ေျပာတတ္ပါတယ္။ ကြၽန္မကေတာ့ ဥပေဒရဲ႕အထက္မွာ ဘယ္သူမွမရွိေစခ်င္တာ အမွန္ပါပဲ။ သီးျခားအေနနဲ႔ ေျပာရရင္ေတာ့ ျမန္မာႏိုင္ငံရဲ႕ တရားစီရင္ေရးစနစ္ဟာ ယိမ္းယိုင္ေနပါတယ္။ ႏိုင္ငံေတာ္ သမၼတႀကီးနဲ႔တကြ တရားစီရင္ေရးနယ္ပယ္မွာ ရွိေနတဲ့သူေတြအားလံုးကို ေျပာခ်င္တာကေတာ့ တရားဥပေဒရဲ႕ အထက္မွာအမွန္တကယ္ပဲ ဘယ္သူမွမရွိဘဲ ေက်ာသားရင္သားမခြဲျခားဘဲ ဥပေဒအတိုင္း ဆံုးျဖတ္ႏိုင္ေအာင္ လုပ္ေဆာင္ေပးေစ လိုပါတယ္။ ဒီအတိုင္း လုပ္ေဆာင္ႏိုင္ဖို႔ကိုလည္း ျပည္သူေတြအတြက္ လုပ္ေဆာင္ေနတဲ့ ႏိုင္ငံေတာ္ သမၼတႀကီးဦးသိန္းစိန္ကို ေတာင္းဆိုခ်င္ပါတယ္။

ေဒါက္တာေမာင္ေမာင္သိမ္း (မန္ေနဂ်ာ၊ ျမန္မာ့အာမခံလုပ္ငန္း)
လာဘ္စားမႈဆိုတာ ျမန္မာႏိုင္ငံမွာမွ မဟုတ္ပါဘူး။ ႏိုင္ငံတကာမွာလည္း ႀကံဳေတြ႕ေနရတာပါပဲ။ အဲဒီလို လာဘ္စားမႈေတြ ပေပ်ာက္ဖို႔ဆိုရင္ သံုးဘက္ညီေျဖရွင္းဖို႔ လိုတယ္လို႔ျမင္ပါတယ္။ နံပါတ္တစ္အေနနဲ႔ အူမေတာင့္မွ သီလေစာင့္ႏိုင္မယ္ ဆိုတဲ့စကားလိုပဲ။ ၀န္ထမ္းေတြအေနနဲ႕လံုေလာက္တဲ့လစာ၊ ေနထိုင္မႈေတြလိုအပ္တယ္လို႔ ထင္ပါတယ္။ ႏွစ္အခ်က္အေနနဲ႔ လာဘ္စားမႈ ကင္းတဲ့ တရားစီရင္ေရးစနစ္ ျဖစ္ဖို႔အတြက္ တရားသူႀကီးေတြ၊ ေရွ႕ေနေတြ သာမကဘဲ အမႈသည္ေတြ ဘက္ကလည္း တရားမွ်တမႈကို ေလးစားမႈရွိဖို႔ လိုပါတယ္။ ကိုယ့္အမႈႏိုင္ခ်င္ေဇာနဲ႔လာဘ္ထိုးတာေတြ၊ မတရားတာေတြကို လုပ္တာေတြအေပၚမွာ တရားမွ်တမႈဆိုတာကို နားလည္လက္ခံဖို႔လဲ အမႈသည္ေတြမွာ လိုပါတယ္။ ေနာက္သံုးအခ်က္ကေတာ့ သက္ဆိုင္ရာ၀န္ထမ္းေတြကဥပေဒကို တိတိက်က် လိုက္နာ ေဆာင္ရြက္ရပါမယ္။ ေဖာက္ဖ်က္မႈရွိရင္လဲ ေပးတဲ့သူေရာ၊ ယူတဲ့သူကိုပါ ထိထိေရာက္ေရာက္ စံုစမ္းအေရးယူၿပီး တိုက္ဖ်က္မယ္ဆိုရင္ေတာ့ တရားစီရင္ေရးစနစ္ဟာ ပိုေကာင္းလာမယ္လို႔ ျမင္ပါတယ္။

ဦးစိုးညြန့္ (ဥကၠ႒၊ ျမန္မာႏုိင္ငံငွက္ႏွင့္ သဘာ၀ပတ္၀န္းက်င္ ထိန္းသိမ္းေရးအသင္း)
တရားစီရင္ေရးစနစ္ကုိေတာ့ ျပည္သူလူထုနဲ႔ တုိင္းျပည္အတြက္ အမွန္တကယ္ အက်ဳိးရွိတာပဲ ျဖစ္ေစခ်င္တယ္။ ေက်ာသားရင္သား ခြဲျခားတာေတြ မရွိေစခ်င္ဘူး။ ျပည္သူလူထုအတြက္ လုံေလာက္ေသာ အကာအကြယ္ျဖစ္ေစ ခ်င္တယ္။ လူ႔အခြင့္အေရးကုိ ကာကြယ္ႏုိင္တာပဲ ျဖစ္ေစခ်င္တယ္။ လက္ဖ၀ါး၊ လက္ဖမိုးလို ဟိုဘက္လွည့္လိုက္၊ ဒီဘက္လွည့္လိုက္ မျဖစ္ဘဲနဲ႔ ေျခဖ၀ါးလို တစ္ဖက္တည္းမွာပဲ ရွိေနေစခ်င္တယ္။ ေငြမ်ားရင္၊ အာဏာရွိရင္ တရားႏုိင္တာပဲ ဆိုတာကုိ ေျပာင္းရေတာ့မယ္။ သမာသမတ္က်တဲ့ တရားစီရင္ေရးစနစ္ကုိပဲ ျပည္သူလူထုက လိုလားတာ။ တုိင္းျပည္ကုိ ဘယ္လိုဥပေဒနဲ႔ အုပ္ခ်ဳပ္မလဲဆိုတာက အေရးႀကီးသလို တရားစီရင္ေရးဆိုတာလည္း တုိင္းျပည္ရဲ႕အသက္ပဲ။
ဦးေစာေ၀ (ကဗ်ာဆရာ)
လက္ရွိျမန္မာႏိုင္ငံမွာ အသံုးျပဳေနတဲ့ တရားစီရင္ေရးကို ၾကည့္မယ္ဆိုရင္ တရားဥပေဒနဲ႔အညီ လြတ္လပ္စြာ စီရင္ပိုင္ခြင့္မေတြ႕ရေသးဘူး။ တရားလို၊ တရားခံေတြရဲ႕ရပိုင္ခြင့္ကို ဘယ္လိုေပးရမွန္း မသိေသးဘူး။ တရားသူႀကီးေတြကလည္း သူတို႔ရဲ႕က်င့္၀တ္ကို မသိၾကဘူး။ က်င့္၀တ္ပိုင္းဆိုင္ရာနဲ႔ ပတ္သက္ၿပီး က်င့္သားမရေသးဘူး။ ဘာလို႔ ဒီလိုျဖစ္ေနရလဲဆိုႏွစ္ ၅၀ ေလာက္ အမိန္႔ေပးတဲ့ စနစ္ေအာက္မွာပဲ ရွိခဲ့ေတာ့ ဘယ္လိုလုပ္ရမယ္ဆိုတာ တရားသူႀကီးေတြ ကိုယ္တိုင္မသိၾကဘူး။ အခု ဒီတရားစီရင္ေရးစနစ္ကို ျပင္မယ္ဆိုရင္ ဦးဆံုး ေခါင္ကစရမယ္။ ေခါင္မိုးလံုဖို႔ရမယ္။ ဥပေဒျပဳေရး၊ တရားစီရင္ေရး၊ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးအာဏာ သံုးရပ္ျပ႒ာန္းတဲ့ အစိုးရကျပဳသူေတြကို အုပ္ခ်ဳပ္ရာမွာ သူ႔လူကိုယ့္ဘက္သား မရွိရဘူး။ တန္းတူညီမွ်ရွိဖို႔ လိုေတာ့။ ဒါေတြကိုျပဳျပင္ရမယ္လို႔ ထင္တယ္။
Eleven Media Group