မႏၱတေလးတြင္ ဝမ္းေလွ်ာဝမ္းပ်က္ ေရာဂါ ျဖစ္ပြား

ျမန္မာနိုင္ငံတြင္ ဒုတိယေျမာက္ လူဦးေရ အမ်ားဆံုး ေနထိုင္ရာ မန0x081တေလး ျမို့ေတာ္၌ စက္တင္ဘာလ ၁၉ ရက္ေန့ ေနာက္ပိုင္းတြင္ ဝမ္းပ်က္ဝမ္းေလွ်ာ ေရာဂါျဖစ္ပြားမႈမွာ မိုးေရဝပ္ ဧရိယာမ်ား ျဖစ္ေသာ ေညာင္ကဲြ ရပ္ကြက္၌ ေနထိုင္သူမ်ား သာမက အျခား ျမို့နယ္မ်ားတြင္ ေနထိုင္သူမ်ား၌လည္း ျဖစ္ပြားမႈ မ်ားျပားလာျပီး ကူးစက္နိုင္သျဖင့္ အစားအေသာက္နွင့္ တစ္ကိုယ္ေရ က်န္းမာေရး အထူးဂရုစိုက္ရန္ လိုအပ္ေျကာင္း ဆရာဝန္ တစ္ဦးက ေျပာျကားသည္။

မန0x081တေလးတြင္ စက္တင္ဘာလ ၁၉ ရက္မွ ၂၃ ရက္ေန့အတြင္း ဝမ္းပ်က္ဝမ္းေလွ်ာ ေရာဂါျဖစ္ပြားသူ ျပည္သူ့ေဆးရံုနွင့္ ကေလးေဆးရံု တို့၌ ၄၉ ဦး၊ ကူးစက္ေရာဂါကု ေဆးရံုတြင္ ၆၁ ဦး လာေရာက္ကုသမႈ ရိွေျကာင္း ေဆးရံုနွင့္ က်န္းမာေရး ဦးစီးဌာန အသိုင္းအဝိုင္းထံမွ စံုစမ္းသိရိွ ရသည္။

ခ်မ္းျမသာစည္ ျမို့နယ္ရိွ (စ) လံုး ရပ္ကြက္တြင္ ၂၅ ရက္ေန့က ဝမ္းပ်က္ဝမ္းေလွ်ာ ေရာဂါျဖစ္ပြားသူ လူနာ ၅၀ ဦးခန့္ လာေရာက္ ကုသေျကာင္း အဆိုပါ ရပ္ကြက္တြင္ ေဆးခန္း ဖြင့္ထားသူ ဆရာဝန္ တစ္ဦးက ဆိုသည္။

" စေလွ်ာေလွ်ာခ်င္း လာျပျကတာ မ်ားေတာ့ ဝမ္းကိုက္ပိုး ေသေစတဲ့ ေသာက္ေဆး ေပးလိုက္တယ္။ ဆလိုင္း ပုလင္း ခိ်တ္ရေလာက္တဲ့ အေျခအေနမို်းနဲ့ လူနာေတာ့ မလာဘူး။ လူနာတိုင္းကိုလည္း ဓာတ္ဆားေရ ေသာက္ဖို့ ဓာတ္ဆားထုပ္ ေပးထားတယ္ " ဟု စလံုးရပ္ကြက္တြင္ ေဆးခန္းဖြင့္ထားသူ တစ္ဦးက ေျပာျကားသည္။

စက္တင္ဘာလ ၂၅ ရက္ေန့က နန္းေရွ့တြင္ ဝမ္းေလွ်ာေရာဂါ ခံစားရသူ အမို်းသမီးတစ္ဦးမွာ အဖ်ားျကီး ေနသျဖင့္ ကူးစက္ေရာဂါကု ေဆးရံုျကီးမွ ျပည္သူ့ေဆးရံုျကီးသို့ ေျပာင္းေရွြ့တက္ေရာက္ ကုသေနရျပီး အဆိုပါ လူနာမွာ စက္တင္ဘာလ ၂၆ ရက္ေန့ ညေနအထိ ဆလိုင္းပုလင္းေပါင္း ၃၅ လံုး သြင္းထားရျပီး ျဖစ္ေျကာင္း လူနာရွင္နွင့္ ေဆြမို်း နီးစပ္ေတာ္သူ တစ္ဦးက ဆိုသည္။

"၂၅ ရက္ေန့ ကြ်န္ေတာ့္မရီးကို ေဆးရံုလိုက္ပို့ေတာ့ ကူးစက္ေရာဂါကု ေဆးရံုျကီးကို ဝမ္းေလွ်ာတဲ့ လူနာ ၃၀ ေလာက္ ေရာက္လာတာ ေတြ့ရတယ္ " ဟု 0x158င္းက ဆက္လက္ ေျပာျကားသည္။

" ဒီေန့မနက္မွ ျဖစ္တာ။ မနက္ကို လက္ဖက္ရည္ေတာင္ သြားဝယ္ေသးတယ္။ ျပီးေတာ့ ဝမ္းေတြေလွ်ာတာ မြန္းလဲြ ၁ နာရီက်မွ ေဆးခန္းသြားျပေတာ့ ကူးစက္ေရာဂါကု ေဆးရံုျကီးကို သြားဖို့ လဲွြတာနဲ့ ဒီေရာက္လာတာ " ဟု စက္တင္ဘာလ ၂၆ ရက္ေန့ ညေန ၃ နာရီတြင္ ကူးစက္ေရာဂါကု ေဆးရံုျကီးသို့ ေရာက္ရိွလာေသာ ပုသိမ္ျကီးျမို့နယ္မွ အသက္ ၁၆ နွစ္အရြယ္ လူနာရွင္၏ ေဆြမို်းနီးစပ္ေတာ္သူက ဆိုသည္။

ဝမ္းေလွ်ာေရာဂါ ျဖစ္ပြားသည့္ လူနာ မ်ားျပားလာသျဖင့္ ကူးစက္ေရာဂါကု ေဆးရံုျကီးသို့ လာေရာက္ ကုသေသာ လူနာမ်ားကို ဓာတ္ဆားထုပ္နွင့္ ဆလိုင္းပုလင္းမ်ား၊ ေရသန့္မ်ားကို စက္တင္ဘာလ ၂၆ ရက္ေန့တြင္ ကလ်ာနမိတ0x081တ လူမႈကူညီေရး အသင္းက ေပးေဝလ်က္ ရိွသည္။ " တစ္ေန့တည္း ဓာတ္ဆားထုပ္ ရွစ္ေထာင္ေက်ာ္၊ ဆလိုင္းပုလင္း ဘူး ၆၀ ေဆးရံုမွာ ထားေပးလိုက္တယ္။ လာသမွ် လူနာေတြကို ဓာတ္ဆားထုပ္ ေဝတယ္။ လိုအပ္တဲ့ ေဆးေတြ ကူညီေပးတယ္။ ျပည္သူ့ေဆးရံုျကီးမွာက အလႉရွင္ေတြ ရိွတယ္။ လုပ္အားအကူပဲ လိုတယ္ဆိုလို့ လိုရင္ ေခါ္ဖို့ ဖုန္းနံပါတ္ ေပးထားခဲ့တယ္။ ကူးစက္ေဆးရံုျကီးမွာ အနည္းဆံုး တစ္ပတ္ေလာက္ အခမဲ့ ေပးေဝဖို့ အစီအစဉ္ ရိွပါတယ္။ လူနာေတြ လာတဲ့အထိေပါ့ " ဟု ယင္းအသင္းမွ တာဝန္ရိွသူ ဦးခင္ေမာင္တင့္က ေျပာျကားသည္။

ဝမ္းပ်က္ဝမ္းေလွ်ာ ျဖစ္ပြားေန၍ မိသားစုထဲတြင္ ဝမ္းေလွ်ာသူတစ္ဦး ရိွလာပါက က်န္မိသားစုဝင္မ်ားလည္း ျကိုတင္ ကာကြယ္သည့္ အေနနွင့္ ေဆးေသာက္ထား သင့္ေျကာင္း၊ ျပင္ပ အစားအေသာက္ စားေသာက္မႈ ေရွာင္ျကဉ္ရန္ လိုအပ္ျပီး လက္ကို ဂရုတစိုက္ ေဆးေျကာသင့္ေျကာင္း ဆရာဝန္တစ္ဦးက အျကံျပု ေျပာဆိုသည္။ " ပတ္ဝန္းက်င္ အေျခအေနအရ ဝမ္းေလွ်ာေရာဂါ ျဖစ္ပြားနိုင္ပါတယ္။ ယင္ေကာင္ေတြက တစ္ဆင့္လည္း ျဖစ္ပြားနိုင္လို့ အစားအေသာက္ ဂရုစိုက္ရမယ္ " ဟု 0x158င္းက ဆိုသည္။

၀မ္းေရာဂါ အေၾကာင္းသိေကာင္းစရာ

၀မ္းေရာဂါ
၀မ္းေရာဂါလို႔ ဆိုတာနဲ႔ မိုးဦးက်ေတြ မွာ ျဖစ္ပြားတတ္တဲ့ေရာဂါအျဖစ္ အမ်ားစုက သိထားေပမယ့္ ရာသီမေရြးျဖစ္ႏိုင္ပါတယ္။ ပံုမွန္ ၀မ္းေလွ်ာ ၀မ္းပ်က္ျခင္းကို WHO ရဲ့ အဓိပၸာယ္ ဖြင့္ဆိုခ်က္ အရ တစ္ေန႔တည္းမွာ ၀မ္းေပ်ာ့ေပ်ာ့ (သို႔) အရည္၀မ္း  သံုးၾကိမ္နဲ႔ အထက္ သြားျခင္းကို ၀မ္းေလ်ာ၀မ္းပ်က္ျခင္းလို႔ သတ္မွတ္ပါတယ္။ ၀မ္းေရာဂါဟာ သိပၸံအမည္အားျဖင့္ Vibrio cholerae   လို႔ ေခၚတဲ့ ၀မ္းေရာဂါပိုး ကူးစက္ခံရမွဳေၾကာင့္ ျဖစ္ပြားရတာပါ။ ေရာဂါပိုးေတြ ပါတဲ့လက္ေတြကေနတစ္ဆင့္ အစားအေသာက္ေတြမွာ မသန္႔ရွင္းတဲ့ ပိုးမႊားေတြေၾကာင့္ အဓိကျဖစ္ရျပီး မိုးဦးက်ခ်ိန္ ေပါက္ပြားေသာ ယင္ေကာင္ေတြမွ တစ္ဆင့္ ေရာဂါမ်ား သယ္ေဆာင္လာတတ္တာပါ။ ဒါေၾကာင့္ မိုးဦးက်ခ်ိန္မွာ အျဖစ္မ်ားတာပါ။ မသန္႔ရွင္းတဲ့ အစားအေသာက္အျပင္ ေသာက္သံုးေရ၊ တစ္ကိုယ္ရည္ သန္႔ရွင္းမွဳ အားနည္းျခင္း စတာေတြေၾကာင့္ အဓိက ျဖစ္ရတာ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီပိုးဟာ နည္းတစ္မ်ိဳးမ်ိဳးနဲ႔ လူ႔ကိုယ္ထဲကို ၀င္ေရာက္ျပီးရင္ ေရာဂါေပၚဖို႔ အမ်ားဆံုး ၃ ရက္ကေန ၅ ရက္ေလာက္အထိ ၾကာတတ္ေပမယ့္ ကူးစက္ခံရသူရဲ့ ကိုယ္ခံအားကို လိုက္ျပီး ႏွစ္နာရီအတြင္းေတာင္စျဖစ္ႏိုင္တယ္လို႔ သိရပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ အခ်ိန္တိုအတြင္း လူဦးေရ အမ်ားၾကီးကို ကူးစက္ႏိုင္တာ ျဖစ္ပါတယ္။  အထူးသျဖင့္ ကေလး သူငယ္ေတြနဲ႔ အသက္ၾကီးေသာ လူၾကီးပိုင္းေတြမွာ လြယ္ကူစြာျဖစ္တတ္တဲ့အျပင္ လွ်င္ျမန္စြာ ေရဓာတ္ဆံုးရွံဳးမႈကိုလဲ ျဖစ္ေစပါတယ္။

၀မ္းေရာဂါပိုးဟာ တစ္နည္းနည္းနဲ႔လူကိုယ္ထဲေရာက္သြားျပီး အူသိမ္ (small intestine) ကို ေရာက္သြားပါတယ္။ အူသိမ္ရဲ႕ အတြင္းဘက္နံရံေတြကို ေရာင္ရမ္းေစပါတယ္။ ေဆးပညာအ၇ enteritis လို႕ ေခၚပါတယ္။ အူေတြဟာ ေရာင္လာပီး စားလိုက္တဲ့ အစာနဲ႕ ေရေတြကို မစုပ္ယူႏိုင္ဘဲ လ်င္လ်င္ျမန္ျမန္ စြန္႕ထုတ္လုိက္တယ္။ ဒါ့အျပင္ အခ်ိဳ႕ေသာ ပိုးေတြဟာ အဆိပ္တစ္မ်ိဳးကို ထုတ္လႊတ္တယ္။ အဲဒီ အဆိပ္က အူနံရံမွာ ရိွတဲ့ ဆဲလ္ေတြဆီကေန ေရေတြထြက္ေစတယ္။ ထြက္သြားတဲ့ ေရေတြကို ျပန္ျပီး မစုပ္ႏိုင္ေသးခင္ စြန္႕ထုတ္လိုက္တဲ့အတြက္ ခႏၵာကိုယ္မွာ ေရဓာတ္ဆံုးရံွဳးမွဳဆိုတာ ျဖစ္လာတယ္။ အဆိပ္တကာ့ အဆိပ္ထဲမွာ ကာလ၀မ္းေရာဂါ (cholera) ပိုးရဲ႕ အဆိပ္က အျမန္ဆံုးနဲ႕ အျပင္းဆံုးပဲ။ အဲဒီပိုးပါတဲ့ အစာကို စားမိျပီး ၂၄ နာရီအတြင္း အသက္ဆံုးရွံဳးႏိုင္ေလာက္သည္အထိ ေရေတြ ထြက္ေစပါတယ္။
တစ္ခ်ိန္က ကပ္ေရာဂါ အသြင္ ေဆာင္ခဲ့လို႔ ကာလ၀မ္းေရာဂါ လို႔ ေခၚခဲ့ဖူးၾကတဲ့ ၀မ္းေရာဂါက်ေတာ့ ၀မ္းသြားရင္း သြားရင္းနဲ႔ လံုး၀ အရည္ေတြပဲ သြားေတာ့ျပီး လူက သိသိသာသာ အားကုန္ ေပ်ာ့ေခြသြားျခင္းဟာ တျခား ၀မ္းပ်က္ေရာဂါေတြနဲ႔ မတူဘဲ ကြဲထြက္ေနတဲ့ အခ်က္ ျဖစ္ပါတယ္။

အေပၚမွာေျပာခဲ့သလို လူတစ္ေယာက္ဟာ တစ္ေန႔တည္းမွာ ၀မ္းေပ်ာ့ေပ်ာ့ (သို႔) အရည္၀မ္းကို ခပ္စိပ္စိပ္  သံုးၾကိမ္နဲ႔ အထက္ သြားမယ္၊ လာပီဆိုရင္ ေသခ်ာေပါက္ ၀မ္းေရာဂါျဖစ္ေနတယ္လို႔ ေျပာလို႔ရပါျပီ။ ခႏၶာကို္ယ္ထဲ ဓာတ္ဆားေတြ အခ်ိန္တိုအတြင္းမွာ အမ်ားၾကီးဆံုးရွံဳးသြားလို႔  ၾကြက္သားေတြ အားနည္းတာ၊ လမ္းမေလွ်ာက္ခ်င္ေတာ့တာ အျမင္ အာရံုေတြ၀ါးကုန္တာ၊ ေခါင္းမူး၊ ရံခါ ေအာ့အန္ တာေတြ ျဖစ္တတ္ပါတယ္။
အရမ္းဆိုးရင္ မူးလဲ သတိလစ္တဲ့ အထိ ျဖစ္ႏိုင္ပါတယ္။ ကေလးငယ္ေတြ၊ သက္ၾကီးရြယ္အိုေတြမွာ အရည္ဓာတ္ ဆံုးရွံဳးျခင္းရဲ့ လကၡဏာေတြ ပိုမို ျမန္ဆန္ျပင္းထန္တာ ေတြ႔ရပါတယ္။  အရည္နဲ႔ ဓာတ္ဆားေတြ ဆံုးရွံဳးသြားတဲ့ အေနအထားဟာ သတိလစ္ ေမ့ေမ်ာျခင္း၊ တက္ျခင္း၊ တစ္ခဏခ်င္း သိသိသာသာ ပိန္က်သြားျခင္း၊ မ်က္တြင္းက်ျခင္း၊ ငယ္ထိပ္ မပိတ္ေသးတဲ့ ကေလးငယ္ေတြမွာ ငယ္ထိပ္ ခ်ိဳင့္က်သြားျခင္း၊ မွိန္းသြားျခင္း၊ ဗိုက္ၾကြက္သားကို လက္ညွိဳးလက္မႏွင့္ ညွပ္၍ ေဒါင္လိုက္ဆြဲၾကည့္ပါက တင္းတင္းရင္းရင္း မရွိေတာ့ဘဲ ပါးေရတြန္႔သကဲ့သို႔ ရွံဳ႕တြဲေနျခင္း စတာေတြနဲ႔ တြဲဖက္ ျဖစ္ေပၚလာရင္ လူနာဟာ ျပင္းထန္လြန္းေသာ ကိုယ္တြင္း အရည္ဓာတ္ ဆံုးရွံဳးမွဳ (Severe Dehydration) သို႔ ေရာက္ရွိေနျပီလို႔ ဆိုႏိုင္ပါတယ္။ အထူးစိုးရိမ္ရတဲ့ အေနအထားမွာ ရွိလို႔ နီးစပ္ရာ ေဆးရံုေဆးခန္းကို အျမန္ဆံုး မျဖစ္မေန သြားေရာက္သင့္ပါျပီ။ ေဆးရံုမေရာက္ေသးခင္အခ်ိန္နဲ႔ သြားမယ့္ လမ္းမွာ လူနာကို ဓာတ္ဆားရည္ ၀င္သမွ် တိုက္ေကြ်းေပးဖို႔ လံုး၀မေမ့ပါနဲ႔။  Dehydration ဟာ အာဟာရ ခ်ိဳ႕တဲ့သူ၊ အျခား ကိုယ္ခံအားက်ေစေသာ ေရာဂါၾကီး တစ္ခုခု (ဥပမာ HIV, TB စသျဖင့္) ရွိသူေတြနဲ႔ အသက္ ၾကီးလြန္း ငယ္လြန္းသူေတြဟာ ျဖစ္ဖို႔ ပိုနီးစပ္တာ ေတြ႔ရွိရပါတယ္။

ေနာက္တစ္ခု ၀မ္းကိုက္ေရာဂါပိုးနဲ႔ ပတ္သတ္ပီးနဲနဲ ေျပာျပခ်င္ပါေသးတယ္။ အသက္အႏၱရာယ္ရွတဲ့ SHIGELLA ရွီဂဲလား ၀မ္းကိုက္ ေရာဂါ နဲ႔ Amoeba အမီးဘား ၀မ္းကိုက္ေရာဂါအေၾကာင္းပါ။
SHIGELLA ၀မ္းကိုက္ပိုးက ယင္ေကာင္ကေနကူးတာပါ ။ AMOEBA သူ ့ဟာသူ ဟင္းသိုးထဲ မွာ ေပါက္ပြားလာတာ ပိုမ်ားတတ္ပါတယ္ ။ ယင္ေကာင္ကေနလဲ ကူးပါတယ္ ။ နည္းေတာ့ နည္းပါတယ္ ။ ရွီဂဲလားက ၀မ္းသြားျပီးရင္လဲ အိမ္သာကမထ နိဳင္ေအာင္ ဆက္ရစ္ေန ပါတယ္ ။ နာတာလဲ ေတာ္ေတာ္ျပင္း ထန္ေတာ့ ၀မ္းသြားျပီးရင္လဲ ဗိုက္က မတရားကို ရစ္ေနတာမို႕ အိမ္သာကေန မထနိဳင္ၾကပါဘူး ။ အခ်ိန္မွီကုသမႈ ခံယူတာမ်ိဳး မရခဲ့လို႔ အဆင္မသင့္ရင္ ၂-ရက္ေလာက္နဲ ့ အသက္ပါသြားနိင္သည္ အထိ ျပင္းပါတယ္ ။

AMOEBA ၀မ္းကိုက္ပိုးျဖစ္တဲ့ အျဖစ္အမ်ားဆံုး ဒီပိုးကေတာ့ သိုးေနေသာ ဟင္း အစားအေသာက္ ေတြမွာ ေပါက္ပြားလာတာပါ ။ ျမန္မာနိဳင္ငံ သားတိုင္း ဒီ၀မ္းကိုက္ပိုးကိုမၾကာခဏ ခံစား ေနရပါတယ္္ ။ လူအေတာ္မ်ားမ်ား လည္း၀မ္းကိုက္လွ်င္ ( မက္ထရို ) ေဆးေသာက္တတ္ၾကပါတယ္္ ။ ဒါေပမဲ့ ဒီမက္ထရိုေဆးက စိတ္ေ၀ဒနာ ရာဇ၀င္ရွိထားဘူးသူ စိတ္က်ေရာပါရွိသူေတြ ( လံုး၀ ) မေသာက္သံုးရန္ တားျမစ္ထားပါတယ္။ ၁၉၇၅-၀န္းက်င္က ယူနီဆက္ေဆးဘူး ( မက္ထရိုဘူး )မ်ား၏ ဘူးအခြံ ေပၚတြင္ စာလံုး အမဲျဖင့္
(၁) ကိုယ္၀န္ေဆာင္ပထမ ၃ လ အတြင္း
(၂) ေသြးအားနည္းေရာဂါရွိသူမ်ား
(၃) စိတ္ေရာဂါရာဇ၀င္ရွိဘူးသူမ်ားကို လံုး၀မ ေပးရန္ အထိပင္ သတိေပး ထားပါသည္ ။
ေနာက္ပိုင္း ေဆးအသစ္ ေတြ ရွိပါတယ္။ ဗဟုသုတျဖစ္ဖြယ္ အၾကမ္းဖ်င္းေတာ့ ေျပာျပပါ့မယ္။ တစ္ကယ္ေရာဂါခံစားရပီဆိုရင္ေတာ့ နီးစပ္ရာ ေဆးေပးခန္း က်န္းမာေရးဌာနေတြ ကိုအျမန္ဆံုးသြားျပဖို႔ကိုေတာ့ အဓိက တိုက္တြန္းပါတယ္။

အခုထိေဆးဆိုင္ေတြမွာ  ျမန္မာႏိုင္ငံ FDA က မေရာင္းရဘူးဆိုျပီး ပိတ္ပင္ထားတဲ့ lomotil တို႕ decotil တို႕ဆိုတဲ့နာမည္ေတြနဲ႕ ရိွေနပါေသးတယ္။ ပါ၀င္တာက loperamide လို႕ ေခၚတဲ့ ၀မ္းပိတ္ေဆးျဖစ္ပါတယ္။ အဲ့ဒီေဆးကို ပိတ္ပင္ရတဲ့အေၾကာင္းကေတာ့ ေဆးေသာက္လိုက္လို႔ ၀မ္းပိတ္သြားေပမယ့္ ေရဓာတ္ဆံုးရွံဳးတာကို ကာကြယ္လိုက္တာ မဟုတ္ပါဘူးတဲ့။ ပို္းေတြပါ၀င္တဲ့ ေရေတြက အျပင္ကိုမထြက္ရဘဲ အထဲမွာပဲ ေအာင္းေနျပီး ၾကာေတာ့ အူေတြက အဲဒီမသန္႕တဲ့ အရည္ေတြနဲ႕ တင္းကားလာတယ္။ လွဳပ္ရွားမွဳ မေကာင္းေတာ့ဘူး။ အူေတြ မလွဳပ္ေတာ့ရင္ အဲဒီပို္းေတြဟာ ေသြးေၾကာေတြထဲကို တဆင့္၀င္သြားဖို႕ ပိုလြယ္သြားျပီ။ ကိုယ္ခံအားသိပ္မေကာင္းတဲ့ ကေလးေတြမွာဆိုရင္ အရမ္းေၾကာက္ဖို႕ ေကာင္းလို႕ အဲ့ဒီေဆးကို မေပးဖို႔ကို တားျမစ္ထားတယ္လို႔ (ဇီ၀က-ေဆး ၂) ေရးတဲ့ေဆာင္းပါးတစ္ပုဒ္မွာ ဖတ္ထားရဖူးပါတယ္။
ေနာက္ပိုးသတ္ေဆး ေသာက္တတ္တဲ့ျပႆနာလဲ ရွိေနပါေသးတယ္။ တစ္ကယ္က ၀မ္းသြားလုိ႔ အဖ်ားမ၀င္လာဘူးဆိုရင္ ပိုးသတ္ေဆးကို မေသာက္သင့္ပါဘူး။ ေဆးယဥ္သြားေစတတ္တဲ့ အျပင္ ပိုးသတ္ေဆးေသာက္လို႔ ျဖစ္တဲ့ ေဘးထြက္ဆိုးက်ိဳး အေသးစိပ္ကိုေတာ့ ေအာက္ေဖာ္ျပမယ့္ လင့္မွာ မွတ္သားထားႏိုင္ပါတယ္။
http://www.nlm.nih.gov/medlineplus/antibiotics.html
၀မ္းသြားပီဆိုတာနဲ႔ လူအားလံုး နားလည္လိုက္နာပီးလုပ္တာကေတာ့ ဓာတ္ဆားေသာက္သံုးတာပါ။ အေကာင္းဆံုးနဲ႔ ေတာ္ေတာ္လည္းထိေရာက္မႈ ရွိလို႔ ဒီအခ်က္ေတာ့ ဘာမွ ေထြေထြထူးထူးေျပာစရာ မရွိပါဘူး။

ကမၻာမွာ ႏွစ္စဥ္ ၀မ္းေရာဂါ ကူးစက္ျဖစ္ပြားသူ ၃ သန္းကေန ၅ သန္းေလာက္အထိကို ရွိေနၾကျပီး အဲဒီအထဲကမွ လူ တစ္သိန္းကေန တစ္သိန္းႏွစ္ေသာင္းေလာက္ ၀မ္းေရာဂါနဲ႔ ေသဆံုးကုန္ၾကတယ္လို႔ ကမၻာ့က်န္းမာေရးအဖြဲ႔ၾကီး (WHO) က ဆိုပါတယ္။ ၁၉ ရာစုတုန္းက အိႏိၵယႏိုင္ငံ Ganges ျမစ္၀ကြ်န္းေပၚ ေဒသကေန စတင္ကာ ကမၻာနဲ႔ခ်ီျပီး ကပ္ေရာဂါအသြင္ ေဆာင္တဲ့ ၀မ္းေရာဂါ ကူးစက္ပ်ံ႕ႏွံ႔ခဲ့ဖူးပါတယ္။ ကမၻာ့ တိုက္ၾကီးမ်ား အားလံုးမွာ တျပိဳင္နက္နီးပါး ၀မ္းေရာဂါကပ္ ၆ ၾကိမ္ ျဖစ္ပြားခဲ့ျပီး လူသန္းေပါင္းမ်ားစြာ ေသေၾကပ်က္စီးခဲ့ၾကတဲ့ သမိုင္းမွတ္တမ္းေတြ ရွိပါတယ္။ ခုနစ္ၾကိမ္ေျမာက္ ၀မ္းေရာဂါကပ္ဟာ ၁၉၆၁ ခုႏွစ္က အာရွတိုက္ေတာင္ပိုင္းမွာ စတင္ ျဖစ္ပြား ခဲ့ျပီး တစစနဲ႔ အကင္းမေသဘဲ ၾကီးထြားပ်ံ႕ပြားလာကာ ၁၉၇၁ ခုႏွစ္မွာ အာဖရိကတိုက္၊ ၁၉၉၁ ခုႏွစ္မွာ အေမရိကတိုက္မ်ား သို႔ပါ ေရာက္ရွိကူးစက္သြားခဲ့ဖူးလို႔ အထူးသတိထားစရာ ေရာဂါဆိုးတစ္မ်ိဳးပါပဲ။ ယေန႔ကမၻာေပၚမွာ ၀မ္းေရာဂါျဖစ္ပြားႏွဳန္း ေလ်ာ့နည္းသြားျပီလို႔ အၾကမ္းဖ်ဥ္း ဆိုႏိုင္ေပမယ့္ လူေနမွဳစနစ္ နိမ့္က်တဲ့ ေနရာေဒသမ်ားမွာ အခ်ိန္မေရြး ျဖစ္ပြားနိုင္တဲ့ အေနအထား ရွိေနဆဲပါပဲ။
အထူးသျဖင့္ rotavirus ေၾကာင့္ ျဖစ္ပြားတဲ့ ၀မ္းေလွ်ာ ေရာဂါေၾကာင့္ ဆင္းရဲတဲ့ ႏိုင္ငံေတြက ကေလးငါး သိန္းခန္႔ ႏွစ္စဥ္ ေသဆံုး တယ္လို႔ သိရပါတယ္။ ကမာၻနဲ႔ယွဥ္ရင္ ဒီ Figures ဟာ ဘာကို ျပေနလဲဆိုေတာ့ က်န္းမာေရး အသိမရွိတဲ့ ဖြံ႔ျဖိဳးမႈမရွိေသးတဲ့ ဆင္းရဲတဲ့ႏိုင္ငံရဲ႕ စရိုက္လကၡဏာတစ္ခုအျဖစ္ ေဖာ္ညႊန္းေနတာပါ။
လူေတြ အစုလိုက္အျပံဳလိုက္ ျဖစ္တဲ့ ၀မ္းေရာဂါဟာ ျမိဳ႕ျပေဒသရဲ့ က်ဴးေက်ာ္ရပ္ကြက္မ်ား၊ ဆင္ေျခဖံုးလူေနမွဳနိမ့္ရာ အပိုင္းမ်ားမွာ အမ်ားဆံုး ျဖစ္ေလ့ရွိျပီး မသန္႔ရွင္းတဲ့ ေနရာေတြမွာ ေနတဲ့ လူဦးေရ ျမင့္တက္လာတဲ့ ႏွဳန္းအတိုင္း ႏွစ္စဥ္၀မ္းေရာဂါ ျဖစ္ႏွဳန္းေတြပါ အျပိဳင္ ျမင့္တက္လာတာကို ကမၻာ့က်န္းမာေရး အဖြဲ႔ရဲ့ စာရင္းဇယားဂရပ္ဖ္ေတြ အရ သိရပါတယ္။ နာဂစ္ပီးသြားတဲ့ေနာက္ သိလိုက္တဲ့ အသိအေနနဲ႔ ၀မ္းေရာဂါဟာ မုန္တိုင္း၊ငလ်င္ စတဲ့ သဘာ၀ေဘးအႏၱရာယ္ ေတြရဲ့ ေနာက္ကေန အေဖာ္အေပါင္းအျဖစ္ ပါလာတတ္လို႔ ဒီအခ်ိန္မ်ိဳး ေတြမွာလည္း အထူးသတိထား ကာကြယ္ ေဆာင္ရြက္ေပးရပါမယ္။

၀မ္းေရာဂါဟာ ျပင္းထန္တယ္ဆိုေပမယ့္ ကုသရလြယ္ကူတဲ့ေရာဂါမ်ိဳးပါ။ စနစ္တက်နဲ႔ အခ်ိန္မွီကုသႏိုင္ရင္ အပ်က္အဆီးနဲပါတယ္။ တကယ္၀မ္းေရာဂါ အသည္းအသန္ ျဖစ္ေနတဲ့ ေဒသေတြမွာ ကပ္ေရာဂါအျဖစ္ ပ်ံ႕ပြားမသြားေရး တားဆီးရန္ WHO က အသိအမွတ္ျပဳထားတဲ့ ကာကြယ္ေဆး ႏွစ္မ်ိဳးကို တိုက္ေကြ်းႏိုင္ေပမယ့္ ပံုမွန္မွာ လူတိုင္းေစ့ တိုက္ေကြ်းႏိုင္ဖို႔ မလြယ္ပါဘူး။ Dukoral နဲ႔ Shanchol ဆိုတဲ့ ကာကြယ္ေဆးႏွစ္မ်ိဳးဟာ ႏွစ္ၾကိမ္ တိုက္ေကြ်းလိုက္ရင္ ၀မ္းေရာဂါကေန ၈၅-၉၀% ေလာက္ အကာအကြယ္ ေပးႏိုင္ေပမယ့္ ဒီကာကြယ္ ေဆးေတြကို ပတ္၀န္းက်င္နဲ႔ တစ္ကိုယ္ရည္ သန္႔ရွင္းေရး၊ သန္႔ရွင္းေသာ ေသာက္သံုးေရရရွိေရး ဆိုတဲ့ လူေနမွဳ စနစ္ ျမွင့္တင္ေရးေတြေလာက္ မထိေရာက္၊ စိတ္မခ်ရတာ ေတြ႔ရပါတယ္။ ကၽြန္မအျမင္က ကုသတာထက္ ၾကိဳတင္ကာကြယ္ အသိပညာေပးတာက ပိုထိေရာက္မယ္လို႔ ျမင္ပါတယ္။

ကာကြယ္နည္း
လူတစ္ဦးတစ္ေယာက္ခ်င္းစီကေန ပတ္၀န္းက်င္ တစ္ခုလံုးစာအတြက္ ကာကြယ္နည္းေတြကေတာ့
၁) သန္႔ရွင္းတဲ့ ေသာက္သံုးေရ ရရွိႏိုင္ေအာင္ ေဆာင္ရြက္ရပါမယ္။
၂) တစ္ခ်ိဳ႕ေရကို က်ိဳခ်က္ အေအးခံျပီး ေသာက္ရပါမယ္။
၃) တစ္ကိုယ္ရည္သန္႔ရွင္းေရး မႈအျဖစ္ လက္သန္႔ရွင္းေရး အထူး အေလးထားရပါမယ္။ (အိမ္သာတက္ျပီးတိုင္း၊ အစာမစားမီ လက္ကို ဆပ္ျပာနဲ႔ ေဆးတဲ့ အက်င့္ကို ေမြးျမဴပါ)
၄) ယင္နားစာနဲ႔ ဖုန္မွဳန္႔ေတြ ၀င္ႏိုင္တဲ့ က်န္းမာေရးနဲ႔ မညီညြတ္တဲ့ အစာေတြကို မစားသင့္ပါဘူး။
၅) ယင္လံုအိမ္သာ သံုးပါ။

တိုင္းျပည္ဖြံ႔ျဖိဳးတိုးတက္ရာမွာ အဆိုးသံသရာလည္ေနတဲ့ တစ္ခ်က္ကေတာ့ Double Burden of Diseases လို႔ေခၚတဲ့ ႏွစ္ဆတိုးေစေသာ ၀န္ထုပ္၀န္ပိုးပါ။ ဖြ႔ံျဖိဳးဆဲႏိုင္ငံေတြကေန ဖြံ႔ျဖိဳးျပီးႏိုင္ငံအျဖစ္ကို ကူးေျပာင္းေနၾကျပီ ျဖစ္တဲ့ ႏိုင္ငံမ်ားဟာ လူေနမွဳ စနစ္နဲ႔ က်န္းမာေရး အသိနိမ့္လို႔ ေရာဂါေတြ ျဖစ္လာႏိုင္တာကိုေကာင္းစြာ သိရွိထားျပီးျဖစ္လို႔ အမ်ိဳးသား က်န္းမာေရး ပညာေရး၊ စီးပြားေရးနဲ႔ တန္းတူ အထူးအေလးထား ျမွင့္တင္ေဆာင္ရြက္ေနၾကပါပီ။

ျမန္မာတိုင္းမ္ အတြဲအမွတ္ (၂၅ ၊ အမွတ္ ၄၈၉)မွာ ၂၀၁၀၊ ေအာက္တိုဘာလ ၁၅ ရက္ေန႔က ကမာၻ႔လက္ေဆးပြဲေတာ္ေန႔အျဖစ္ ျမန္မာတစ္ႏိုင္ငံလံုး အေျခခံပညာေက်ာင္းေပါင္း ၄၂ ေက်ာင္းက ေက်ာင္းသား ၈,၁၀၀ ေက်ာ္ပြာ၀င္ဆင္ႏႊဲခဲ့တယ္လို႔သိရပါတယ္။ အထိမ္းအမွတ္ေန႔အျဖစ္ ယူနီဆက္ဖ္မွ ပန္းတေနာ္ျမိဳ႔မွ မူလတန္းေက်ာင္းေပါင္း ၁၆ ေက်ာင္းမွာ ယင္လံုအိမ္သာေတြေဆာက္လုပ္ေပးျခင္းနဲ႔ ေရတိုင္ကီေတြ လွဴဒါန္းခဲ့တယ္လို႔ ဖတ္ခဲ့ရပါတယ္။ ဒီေနရာမွာ ယင္လံုအိမ္သာနဲ႔ ပတ္သတ္ပီး ဗဟုသုတ မွ်ေပးခ်င္ပါေသးတယ္။

အိမ္သာဆိုတာ သန္႕ရွင္းေနဖို႔ ၊ အနံဆိုးကင္းဖို႕ ၊ ယင္ေကာင္စတဲ႔ပိုးမြား မရိွဖို႔ ၊ အရွက္လံုဖို႕၊ စတာေတြလိုအပ္ပါတယ္။
1) အိမ္သာေဆာက္မယ္ဆို ေရတြင္းေရကန္နဲ႕50ေပ ကြာရပါမယ္။
2) တြင္းတူးရင္ အ၀ိုင္း ၊ ေလးေထာင္႔ စသျဖင္႔ တူးႏိုင္ပါတယ္။ တြင္းကို 3~4 ေပ အက်ယ္၊ 6~8ေပ အနက္ တူးရပါမယ္။ ေျမေအာက္ေရေၾကာနဲ႕မဆက္စပ္ရပါဘူး။
3) အိမ္သာတြင္းနံရံကို သစ္သား၊ ၀ါး၊ ေက်ာက္တံုးတို႕နဲ႔ေဆာက္ႏိုင္သည္။ မိုးတြင္းေျမမျပိဳက်ေစရန္ပါ။
4) ေအာက္ေျခကိုခိုင္ခံေသာတိုင္မ်ားကိုသာအသံုးျပဳပါ၊
5) အိမ္သာကိုယ္ထည္ကို သစ္သား၊ ၀ါး ၊ ဓနိတို႕နွင္႔ေဆာက္ႏိုင္သည္။ အိမ္သာမွာ ငုတ္တုတ္ထိုင္သြားႏုိင္ရန္ ခိုင္မာေသာ သစ္သားျပား၂ ခုကိုသံုးပါ၊
6) အိမ္သာခြက္ကို လက္ကိုင္ပါေသာ အဖံုးျပဳလုပ္ျပီးသံုးနုိင္သည္၊
7) ေလထြက္ေပါက္လဲထားရွိသင္႔သည္။
ေက်းလက္ေဒသေတြမွာ အမ်ားဆံုးေတြ႔ရတဲ့ ျပႆနာကေတာ့ ေရထြက္ပင္ရင္းထဲ မစင္စြန္႔တဲ့ အေလ့အထ ရွိတာပါပဲ။ ဥပမာ ျမစ္ေခ်ာင္းအင္းအိုင္ မ်ားထဲ အိမ္သာလွည့္ေဆာက္ထားတဲ အရပ္ေဒသမ်ားမွာ က်ေတာ့ ဒီအခ်က္ေၾကာင့္ပဲ လူေပါင္းမ်ားစြာ ၀မ္းေရာဂါျဖစ္ပြား ၊ ကူးစက္ေနတာ ေတြ႔ရပါတယ္။  အေျခခံကာကြယ္နည္း အခ်က္ ၅ ခ်က္ကိုသာ ထိထိေရာက္ေရာက္လုပ္ေပးႏိုင္ရင္ ကုသျခင္းထက္ အက်ိဳးမ်ားပါမယ္။

ကၽြန္မဒီစာေလး ဘာလို႔ေရးရလဲဆိုေတာ့ လူတိုင္းနီးပါး ကင္ဆာ၊ HIV၊ TB၊ ႏွလံုး၊ အသည္း အစရွိေသာေရာဂါေတြ မခံစားဘူးႏိုင္ေပမယ့္ တစ္သက္မွာ တစ္ၾကိမ္ေတာ့ ၀မ္းေရာဂါျဖစ္ဖူးၾကမွာပါ။ ပတ္၀န္းက်င္မွာလည္း စဥ္ဆက္မျပတ္ ၀မ္းသြားတာနဲ႔ ပတ္သတ္ပီး ၾကံဳရ၊ ၾကားရမွာပါ။ ကၽြန္မတို႔ရဲ႕ မိဘေတြေက်းဇူးေသာ္လည္းေကာင္း၊ အစားေကာင္းမ်ား စားေသာက္ၾကီးျပင္းခဲ့ရလို႔ အဟာရျပည့္တဲ့ခႏၶာကိုယ္ကို ပိုင္ဆိုင္ထားျခင္းေၾကာင့္လည္းေကာင္း၊ ကုသမႈမ်ား အခ်ိန္မွီလုပ္ေဆာင္ႏိုင္ခဲ့လို႔ေသာ္လည္းေကာင္း ယခု ၀မ္းေရာဂါဟာ ထူးဆန္းေသာေရာဂါျဖစ္မေနေပမယ့္  ကိုယ္ခံအားနည္းေနပီျဖစ္တဲ့ အသက္ၾကီးပိုင္း လူၾကီးမ်ားနဲ႔ အလြန္ႏုနယ္ေသးတဲ့ ကေလးငယ္ေတြ၊ ေနာက္ လူအဖြဲ႔အစည္းနဲ႔ ေနတဲ့ မိဘမဲ့၊ ရိပ္သာ၊ စတဲ့ အဖြဲ႔အစည္းေတြမွာေတာ့ ယခုေရာဂါမ်ိဳးဟာ အေလးထား ဂရုတစိုက္ရွိေနရမယ့္အျပင္ စနစ္တက် ကာကြယ္ေစာင့္ေရွာက္သင့္တဲ့ေရာဂါမ်ိဳးေလးအျဖစ္ဆင္ျခင္သံုးသပ္မိတာေလး မွ်ေ၀ေပးလိုက္ပါတယ္။