ကေမၻာဒီးယားတြင္ ေတြ႔ရွိခဲ့ေသာ ျမန္မာေစတီတစ္ဆူႏွင့္ ကြင္းဆက္ ေပ်ာက္ဆံုးေနေသာ မ်ိဳးႏြယ္စုတစ္ခု

၂၀၁၀ျပည့္ႏွစ္ ဇြန္လ။ ကေမၻာဒီးယားႏိုင္ငံတြင္ လုပ္ငန္းလုပ္ကိုင္ေနေသာ ဦးျပံဳးေမာင္ေမာင္ႏွင့္ အဖြဲ႕က ျမန္မာလူမ်ိဳး တစ္ဦးမွ်မရွိေသာ အရပ္ေဒသ၌ ျမန္မာေစတီတစ္ဆူကို ေတြ႕ ရွိခဲ့ၾကပါသည္။ ထိုေဒသမွာ ထိုင္းႏိုင္ငံ ဘန္ေကာက္ၿမိဳ႕မွ သြားေရာက္ပါက အခ်ိန္ေလးနာရီ ၾကာျမင့္မည္ျဖစ္ျပီး ကေမၻာဒီးယားႏိုင္ငံ ဆီယမ္ရိမွ သြားေရာက္ပါက  အခ်ိန္ေျခာက္နာရီ ၾကာျမင့္မည္ျဖစ္ေသာ ကေမၻာဒီးယားႏိုင္ငံ၊ ပိုင္လင္းေဒသ အနီး၌ ျဖစ္ပါသည္။
ေအာင္စူဠာမဏိေစတီ
ေစတီ၏ ဘြဲ႕အမည္မွာ ေအာင္စူဠာမဏိ(Aung Sular Mani Stupa) ျဖစ္ပါသည္။ ကေမၻာဒီးယား လူမ်ဳိးမ်ားက ေအာင္ခ်ဴဠာမဏိဟု ေခၚဆိုၾကပါသည္။ အျမင့္ေပ ၁၀၀ ခန္႔ရွိေသာ ကုန္းေတာ္ထက္တြင္ ေစတီ ကိုတည္ထားၿပီး ဥာဏ္ေတာ္အျမင့္ မွာ ေပေျခာက္ဆယ္ခန္႔ ရွိပါသည္။
ေစတီကို စတင္ေတြ႕ရွိခ်ိန္၌ ေစတီထက္ရွိ စိန္ဖူးေတာ္မွာ က်ဳိးက် ပ်က္စီးလ်က္ရွိေနၿပီး ေစတီေအာက္ေျခႏွင့္ ေစတီနံရံမ်ားတြင္လည္း ျခံဳႏြယ္မ်ားႏွင့္ သစ္ျမစ္မ်ားက အခိုင္အမာေပါက္ ေရာက္ေနခဲ့ပါသည္။ ေစတီအထက္မွ ေအာက္အထိ အက္ေၾကာင္း တစ္ခု ျဖစ္ေပၚေနရာ မၾကာမီအက္ကြဲသြား ႏိုင္သည့္ အေျခအေနရွိေနပါသည္။

ခိုလာမ်ိဳးႏြယ္စုႏွင့္ ပတ္သက္သည့္ စာေပ၊ ယဥ္ေက်းမႈ၊ အကႏွင့္ ဂီတမ်ားမွာ ကေမၻာဒီးယား၌ အခိုင္အမာ ရွိေနခဲ့သည္။ ထိုသို႔ ရွိခဲ့ေသာ္လည္း ခိုလာစာေပ၊ ယဥ္ေက်းမႈ၊ အကႏွင့္ ဂီတမ်ားမွာ ျမန္မာဟန္ ဟု အတိအက်ေျပာႏိုင္ရန္မွာ သုေတသနပိုင္း၌ လိုအပ္ခ်က္မ်ား ရွိေနဆဲ

အရန္ေစတီထက္မွ အလွဴရွင္အမည္မ်ား
ျမန္မာႏိုင္ငံမဟုတ္ေသာ အျခား ႏိုင္ငံနယ္နိမိတ္အတြင္း ျမန္မာဟန္ အျပည့္ျဖင့္ တည္ထားေသာ ေစတီ တစ္ဆူရွိေနျခင္းထက္ ျမန္မာမ်ားတည္ထားသည့္ ေစတီျဖစ္ေၾကာင္း သက္ေသကို အရန္ေစတီမ်ား၌ ေတြ႕ရွိခဲ့ရျခင္းက ပို၍စိတ္၀င္စားဖြယ္ ေကာင္းခဲ့ပါသည္။ ေအာင္စူဠာမဏိ ေစတီနံေဘး၌ အရန္ ေစတီေလးဆူ ရွိခဲ့သည္။ အရန္ေစတီမ်ားမွာလည္း ပ်က္စီးလ်က္ရွိေနၿပီ ျဖစ္ပါသည္။ အရန္ေစတီမ်ား၌ အသံုးျပဳထားေသာ သဲေျမအမ်ဳိး အစားႏွင့္ ေအာင္စူဠာမဏိေစတီ၌ အသံုးျပဳထားေသာ သဲေျမအမ်ဳိးအစားမွာ ကြာျခားမႈရွိခဲ့ပါသည္။ ေယဘုယ်အားျဖင့္ ေအာင္ စူဠာမဏိေစတီတြင္ အသံုးျပဳထားေသာ သဲေျမအမ်ဳိးအစား မွာပို၍ ေရွးက်ေန ကာ ဓာတ္ ခြဲမႈျပဳလုပ္ ရန္စီစဥ္ ေနပါသည္။
အရန္ေစတီမ်ားတြင္ ေရးထိုးထား ေသာ အလွဴရွင္အမည္မ်ားႏွင့္ ဒါနျပဳ ရက္စြဲကို အတိအက်ေတြ႕ရွိရပါေသးသည္။ ထိုအခ်က္က ပိုင္လင္းေဒသ၌ ျမန္မာမ်ား အေျခခ်ခဲ့သည့္ကာလကို သိရွိေစခဲ့သည္။
ပထမဆံုးေတြ႕ရေသာ အရန္ေစတီ၌ ေရးထြင္းထားေသာစာသားမွာ “၁၂၈၇ ခု၊ ဖားအိရြာေန၊ ကိုက်ာ႐ံု မမိတ္တို႔ေကာင္းမႈ”ဟူ၍ ျဖစ္ပါသည္။ ေရးထြင္းထားသည့္ ခုႏွစ္မွာ ျမန္မာသကၠရာဇ္ျဖစ္ပါသည္။ ခရစ္ႏွစ္ျဖင့္ တြက္ခ်က္ပါက ၁၉၂၅ ခုႏွစ္အခ်ိန္ ျဖစ္ပါသည္။ အရန္ေစတီထက္မွ ေတြ႕ရွိရေသာ အေထာက္အထားအရ ထိုေဒသ၌ ျမန္မာမ်ားေနထိုင္ခဲ့သည္ ဆိုေသာ ကာလမွာ ၁၉၂၅ ခုႏွစ္မတိုင္ခင္ အခ်ိန္ကတည္းကဟု ေယဘုယ် ယူဆႏိုင္ပါသည္။အျခားေသာ အရန္ ေစတီမ်ားထက္တြင္လည္း ျမန္မာအမည္မ်ားႏွင့္ခုႏွစ္မ်ား ေရးထြင္းထား ခဲ့ပါသည္။
ဘုန္းႀကီးေက်ာင္းမွ အလွဴရွင္အမည္မ်ား
ေအာင္စူဠာမဏိ ေစတီအနီး၌ ဘုန္းေတာ္ႀကီးေက်ာင္း တစ္ေက်ာင္းရွိၿပီး ထိုဘုန္းေတာ္ႀကီး ေက်ာင္းအတြင္း ေရးထိုးထားေသာ အလွဴရွင္ အမည္မ်ားမွာလည္း ျမန္မာအမည္မ်ားပင္ ျဖစ္ေနခဲ့သည္။ ခမာ ႏွင့္ ျမန္မာဘာသာမ်ားျဖင့္ ေရးထိုးခဲ့ျခင္းျဖစ္ပါသည္။
ဘုန္းႀကီးေက်ာင္းသို႔ ၀င္ေရာက္ရာ စႀကၤံတစ္ေလွ်ာက္ရွိ အမိုး ခန္းဖြဲ႕တစ္ခုခ်င္းစီအလိုက္ ျမန္မာ အလွဴရွင္အမည္မ်ား ေရးထိုးထားခဲ့ သည္။ ဦးပညာ ေဒၚအုန္းခြန္ဒါန၊ ဦး ဘၾကြယ္ ေဒၚေစာဟန္ဒါန၊ ဦးထြန္းလွ ေဒၚေရႊစာဒါန၊ ေဒၚေရႊျမင့္ သမီး မလွျဖဴဒါန၊ ဘိုးသန္းေငြ မသန္းရွင္ ဒါန၊ ေမာင္Óဏ္ေသာင္း မစိန္ျမင့္ ဒါန၊ ေမာင္စိန္ဖူးမအံုးရင္ဒါန၊ ေမာင္ထန္၀င္း မဧလူဒါန၊ ဆရာဟန္တင္ မၾကန္ေထာင္းဒါန၊ ေမာင္လွေဖ မဖိပ္ ဒါန၊ ေဒၚေတာင္း ဒါန၊ ဦးလွေပၚ ဒါန၊ ေဒၚဖြားေမ ဒါန၊ ထစ္ဧမခ်င္း ဒါန၊ ဦးၾကြယ္ေဒၚစိန္ခင္ ဒါန အစရွိေသာ အလွဴရွင္မ်ား၏အမည္မ်ား ေတြ႕ရပါသည္။
ပို၍ ထူးျခားသည္မွာ ဘုန္းေတာ္ၾကီးေက်ာင္းအတြင္း ျမန္မာဟန္အျပည့္ျဖင့္ ထြင္းထုထားေသာ ႐ုပ္ပြားေတာ္တစ္ဆူကို ဖူးေတြ႕ရျခင္းပင္ျဖစ္ပါသည္။ ထို႐ုပ္ပြားေတာ္၏ ေအာက္ေျခတြင္လည္း ျမန္မာဘာသာျဖင့္ပင္ ေရးထြင္းထားေသာ စာ  သားမ်ားကို ေတြ႕ရွိရပါသည္။ “ထုလုပ္သူ ဦးျမိဳ႕ေက်ာက္ဆစ္တန္း၊ မႏၲေလးျမိဳ႕”ဟူ၍ ျဖစ္ပါသည္။ ထို႐ုပ္ပြားေတာ္ကို လွဴဒါန္းခဲ့သည့္ အလွဴရွင္အမည္ႏွင့္ ဒါနျပဳခဲ့ေသာရက္  စြဲမွာ “၂၄ ရက္ ဧျပီလ ၁၉၆၅ခု ကို ဟံညိမ္း၊ မမယ္လီစိန္ သားသမီးေျမး မ်ား ေကာင္းမႈ”ဟူ၍ ျဖစ္ပါသည္။ ႐ုပ္ပြားေတာ္ၾကီးတစ္ဆူ၏ ေအာက္ေျခတြင္မူ ရွမ္းဘာသာစကားျဖင့္ ေရးထြင္းထားေသာ စာမ်ားကို ေတြ႕ရွိရ ပါသည္။
ပိုင္လင္းႏွင့္ ျမန္မာ
ပိုင္လင္းေဒသ၌ ျမန္မာအႏြယ္မ်ားမွာ ၁၉၂၃ ခုႏွစ္ကာလမတိုင္မီ အခ်ိန္ကတည္းက ေရာက္ရွိေနၿပီး ၁၉၆၅ ခုႏွစ္မတိုင္မီ အခ်ိန္အထိ ေနထိုင္ခဲ့ေၾကာင္း ယူဆရပါသည္။ ေစတီေတာ္ကို ေတြ႕ရွိခဲ့ေသာ မ်က္ေမွာက္ေခတ္ အခ်ိန္တြင္မူ အဆိုပါ ေဒသ၌ ျမန္မာတစ္ဦးမွ် ရွိမေနေတာ့ဘဲ ေစတီေတာ္၏ ရာဇ၀င္ကို သိရွိႏိုင္သူကိုလည္း မေတြ႕ရွိခဲ့ၾကေပ။ ၁၉၆၉ ခုႏွစ္၌ပိုင္လင္းေဒသကုိ ခမာနီေခါင္းေဆာင္ ပိုေပါ့က အေျခစိုက္ စခန္းျပဳလုပ္ခဲ့ၿပီးေနာက္ အဆိုပါေဒသ၌ ခမာနီမ်ားမွလြဲ၍ အျခားသူမ်ား ေနထိုင္မႈကင္းျပတ္ခဲ့ပါသည္။
၁၉၉၅ ခုႏွစ္တြင္ ပိုင္လင္းေဒသ၌ အေျခခ်ေနထိုင္သူမ်ား ျပန္ရွိ လာခဲ့ေသာ္လည္း ကေမၻာဒီးယား လူမ်ဳိးမ်ားျဖစ္ေနခဲ့သည္။ ေအာင္စူဠာမဏိေစတီ အနီးရွိ ဘုန္းႀကီး ေက်ာင္းမွ ေက်ာင္းထိုင္ ဆရာေတာ္ပင္လွ်င္ ၁၉၉၂ ခုႏွစ္ အခ်ိန္မွေရာက္ ရွိလာၿပီး ေစတီေတာ္ႏွင့္ ဘုန္းႀကီးေက်ာင္းကို ထိုဆရာေတာ္က ဆက္လက္ ထိန္းသိမ္းခဲ့ျခင္း ျဖစ္ပါသည္။
ခိုလာသည္ ျမန္မာေလာ
ပိုင္လင္းေဒသ၌ ျမန္မာမ်ား ေနထိုင္ခဲ့သည္ဆိုေသာ အတိအက် ေျပာဆိုမႈမ်ားထက္ ခိုလာ(Kolas) မ်ဳိးႏြယ္စုမ်ား ေနထိုင္ခဲ့ၾကသည္ ဟူေသာ အခ်က္အလက္မ်ားမွာမူ သမိုင္း အေထာက္အထားမ်ား ရွိခဲ့ပါသည္။ ခိုလာမ်ိဳးႏြယ္စုႏွင့္ ပတ္သက္ သည့္ စာေပ၊ ယဥ္ေက်းမႈ၊ အကႏွင့္ ဂီတမ်ားမွာ ကေမၻာဒီးယား၌ အခိုင္အမာရွိေနခဲ့သည္။ ထိုသို႔ ရွိခဲ့ေသာ္လည္း ခိုလာစာေပ၊ ယဥ္ေက်းမႈ၊ အ ကႏွင့္ ဂီတမ်ားမွာ ျမန္မာဟန္ဟု အ တိအက်ေျပာႏိုင္ရန္မွာ သုေတသနပိုင္း၌ လိုအပ္ခ်က္မ်ား ရွိေနဆဲျဖစ္ ပါသည္။
ပိုင္လင္းေဒသ ေနာက္ခံသမိုင္း ႏွင့္ပတ္သက္ျပီး ဂ်ပန္ သုေတသန ပညာရွင္ Kitagawa Takako က  သုေတသန စာတမ္းတစ္ေစာင္ ျပဳစု ထားပါသည္။ ထိုစာတမ္းပါ အခ်က္အလက္မ်ားႏွင့္ အျခားေသာ အခ်က္အလက္မ်ားႏွင့္ သမိုင္းအေထာက္အထားအခ်ဳိ႕ကို ျဖည့္စြက္စဥ္းစားပါက ခိုလာႏွင့္ျမန္မာတို႔၏ ဆက္ႏႊယ္မႈကို အၾကမ္းဖ်င္းေတြ႕ရွိႏိုင္မည္ ျဖစ္ပါသည္။
ခိုလာႏွင့္ ျမန္မာတို႔၏ ဆက္စပ္မႈ
၁၆ရာစုကာလ၌ ဒုတိယျမန္မာႏိုင္ငံကို တည္ေထာင္ခဲ့သူ ဘုရင့္ေနာင္၏ ပိုင္နက္ ဧရိယာမွာ မ်က္ေမွာက္ေခတ္ ျမန္မာႏိုင္ငံသာမက မဏိပူ ရႏွင့္ ထိုင္းႏိုင္ငံေဒသအမ်ားစု ျဖစ္ပါသည္။ ထိုအခ်ိန္က ျမန္မာမ်ား၏ ကုန္သြယ္မႈမွာ ထိုင္းႏိုင္ငံတစ္ခုလံုးသာမက ကေမၻာဒီးယားႏိုင္ငံအထိပါ ေရာက္ရွိခဲ့ေၾကာင္း သိရပါသည္။
၁၈၂၄ခုႏွစ္ပထမ အဂၤလိပ္- ျမန္မာစစ္ ျဖစ္ပြားခ်ိန္၌ ထိုင္းႏိုင္ငံ တြင္ တတိယေျမာက္ရာမဘုရင္ စိုးစံ ေနခ်ိန္ျဖစ္ပါသည္။ ထိုအခ်ိန္တြင္ ဗမာ၊ ေတာင္သူ(ပအို႔၀္)၊ ရွမ္းႏွင့္ ပဲခူး အန္းအစရွိေသာ လူမ်ိဳးစုမ်ား ပါ၀င္သည့္ ကုန္သည္အဖြဲ႕မွာ လွည္းရာခ်ီ ရွိေသာ လွည္းတန္းရွည္ျဖင့္ ထိုင္းႏိုင္ငံေျမာက္ပိုင္းသို႔ ကုန္စည္ကူးသန္း ေရာင္း၀ယ္ေရး ျပဳလုပ္ခဲ့ၾကပါသည္။ ထိုမ်ိဳးႏြယ္စုကို ခိုလာ (Kolas)သို႔မဟုတ္ ဂူလာ(Gulas)ဟု ေခၚဆိုခဲ့ပါသည္။ ၁၈၈၅ ခုႏွစ္ကာ လမ်ားတြင္ ကေမၻာဒီးယား အေနာက္ေျမာက္ပိုင္းႏွင့္ အေနာက္ေတာင္ပိုင္း ေဒသအခ်ိဳ႕မွာ ထိုင္းႏိုင္ငံ၏ လက္ေအာက္တြင္ ရွိေနခဲ့ပါသည္။
၁၈၇၄ခုႏွစ္ အခ်ိန္တြင္ ေမာင္ခြန္ထီ(Maung Khunti) အမည္ ရွိေသာ ျမန္မာမုဆိုးတစ္ဦး ပိုင္လင္း ေဒသသို႔ ေရာက္ရွိလာျခင္း၊ ေမာင္၀ိဇၨာ(Maung Visa) အမည္ရသူ တစ္ဦး ပိုင္လင္းေဒသသို႔ ေက်ာက္တူးေဖာ္ရန္ ေရာက္ရွိလာျခင္း၊ ၁၈၇၇ ခုႏွစ္တြင္ ေမာင္ခြန္ထီမွာ ပိုင္လင္း နယ္၏ အုပ္ခ်ဳပ္သူ ျဖစ္လာျခင္း အစရွိေသာ အခ်က္မ်ားကို ဂ်ပန္သုေတသန ပညာရွင္၏ ေလ့လာမႈ စစ္တမ္း၌ ေဖာ္ျပထားခဲ့ပါသည္။
ပိုင္လင္းႏွင့္ ကေမၻာဒီးယားတို႔၏အျမင္
ပိုင္လင္းေဒသႏွင့္ ကေမၻာဒီးယားတို႔၏ အျမင္တြင္လည္း ထူးျခားမႈမ်ား ရွိေနခဲ့ပါသည္။ အထူးသျဖင့္ ပိုင္လင္းႏွင့္ ခိုလာမ်ိဳးႏြယ္စုမ်ား၏ အစဥ္အလာက ကေမၻာဒီးယား  ရာဇ၀င္၌ အခိုင္အမာ ရွိေနခဲ့ပါသည္။  ပိုင္လင္းေဒသႏွင့္ ဆက္စပ္ေသာ ဒ ႑ာရီမ်ားလည္း ရွိေနခဲ့ပါသည္။ ထို ဒ႑ာရီမ်ားအနက္ အထင္ရွားဆံုးမွာ အဘြားရပ္၏ ဇာတ္လမ္းျဖစ္သည္။
ထိုဇာတ္လမ္းမွာ ပိုင္လင္းေဒသ၌ တစ္ခ်ိန္က သားေကာင္ေပါမ်ားသည့္ အတြက္ မုဆိုးမ်ားႏွစ္သက္ရာ ေဒသျဖစ္ခဲ့ေၾကာင္း၊ ေတာင္ေစာင့္နတ္ေဒ၀ါမ်ားက အဘြားရပ္ ထံသို႔ အကူအညီေတာင္းၿပီး သား ေကာင္မ်ားကို မုဆိုးမ်ားမပစ္ခတ္ရန္ တားျမစ္ေစခဲ့ေၾကာင္း၊ အဘြား ရပ္မွ တားျမစ္ခဲ့ျပီး ေနာက္ဆံုးတြင္ မုဆိုးမ်ားက ပိုင္လင္းေဒသကို ေဘးမဲ့ေပးခဲ့ေၾကာင္း၊ ထိုအခ်ိန္ေနာက္ပိုင္း၌ ပိုင္လင္းေဒသတြင္ ပတၱျမား ႏွင့္ နီလာေက်ာက္ျမတ္ရတနာမ်ား ထြက္ရွိခဲ့ေၾကာင္း၊ အဘြားရပ္ကို တိုင္ တည္ ကိုးကြယ္မႈမ်ားမွာ လက္ရွိအ ခ်ိန္အထိရွိေနခဲ့ေၾကာင္း အစရွိေသာ ဒ႑ာရီဇာတ္လမ္းျဖစ္ပါသည္။
ထို႔အျပင္ ပိုင္လင္းေဒသႏွင့္ ေအာင္စူဠာမဏိေစတီ အေၾကာင္း ခမာဘာသာစကားျဖင့္ ေရးသားခဲ့ သည့္ Pailin Rose ကေမၻာဒီးယား၏ နာမည္ေက်ာ္၀တၴဳ ျဖစ္ပါသည္။ ၀တၴဳဇာတ္လမ္း၏ အဆံုးပိုင္းတြင္ ဇာတ္ေကာင္တစ္ဦးျဖစ္ေသာ အဘိုးအို ကြယ္လြန္ခ်ိန္တြင္ သူ၏ အ႐ိုးျပာအိုးကို ေစတီေတာ္၌ ထည့္သြင္းျမႇဳပ္ႏွံခဲ့သည္ဟု ေရးသားခဲ့သည္။
ကေမၻာဒီးယား၌ ပိုင္လင္းေဒသႏွင့္ တြဲဖက္သိရွိၾကသည္မွာ  ေဒသမွ ထြက္ရွိေသာ နီလာေက်ာက္မ်က္မ်ားအေၾကာင္း ျဖစ္ပါသည္။ ယခု အခ်ိန္အထိ ထြက္ရွိေနေသာ္လည္း ပိုင္လင္းကို ပိုေပါ့သိမ္းယူခဲ့ျပီး နီလာ ထြက္ရွိမႈမွာ ေလ်ာ့ပါးသြားခဲ့ေၾကာင္း သိရပါသည္။
ေအာင္စူဠာမဏီေစတီကို ျပဳျပင္ျခင္း
စတင္ေတြ႕ရွိခ်ိန္က ျပိဳက်ပ်က္စီးလုျဖစ္ေနေသာ ေအာင္စူ႒ာမဏိ ေစတီကို ရွိရင္းစြဲပံုစံအတိုင္း ျပဳျပင္ မြမ္းမံကို ဦးျပံဳးေမာင္ေမာင္ကပင္ ဦးေဆာင္၍ ျပဳလုပ္ခဲ့ပါသည္။ ျမန္မာႏိုင္ငံမွာ တတ္သိပညာရွင္မ်ား အပါအ၀င္ ကေမၻာဒီးယား ယဥ္ေက်းမႈ၀န္ ၾကီးဌာနႏွင့္ပါ သေဘာတူညီမႈ လက္မွတ္ေရးထိုးခဲ့ျပီး ေစတီေတာ္ျပဳျပင္မႈမ်ားကို ျပဳလုပ္ခဲ့ပါေၾကာင္း သိရ ပါသည္။
လက္ရွိအခ်ိန္တြင္၌ ျပဳျပင္မႈ အပိုင္းမွာ ၿပီးစီးသေလာက္ ရွိေနခဲ့ၿပီး ယခုႏွစ္ႏို၀င္ဘာလ ၁၀ ရက္ (တန္ ေဆာင္မုန္းလျပည့္ေက်ာ္ ၁၀ ရက္) တြင္ ထီးေတာ္တင္လွဴမည္ျဖစ္ ေၾကာင္း သိရပါသည္။