Yan Win (Taung Da Gar) – Myanmar Hlay

ကုကၠလံ ေျမာက္ကိုလွည့္ခါမွ

ရန္ဝင္း (ေတာင္တံခါး)

ဧၿပီ ၂၄၊ ၂၀၁၁

“စည္းသာတဲ့ ေသာင္ေျမ

ေတာင္ေလ မိတ္ေဆြဖြဲ႔ပါလို႔

ကုကၠလံ ေျမာက္ကိုလွည့္ခါမွ

ျပန္ခဲ့မယ္ ေရႊညာသူရဲ႕”

ေလွထိုးသား တမ္းခ်င္း

ျမန္မာ့႐ိုးရာ ကုန္တင္ေလွႀကီးေတြမွာ ေလတိုက္တဲ့အရပ္ကိုၫႊန္ျပဖို႔ ကုကၠလံ ဆိုတဲ့ အလံတမ်ဳိးကို ရြက္တိုင္ထိပ္ဖ်ားမွာ တပ္ဆင္ထားပါတယ္။ ကုကၠလံ ေျမာက္ဖက္အရပ္ကို လွည့္ေနတယ္ဆိုရင္ျဖင့္ အဲဒီ ေလွႀကီးက အညာရပ္ဆီဦးတည္ၿပီး ဧရာဝတီျမစ္႐ိုးတေလွ်ာက္မွာ ပင့္တိုက္ေနတဲ့ ေတာင္ေလနဲ႔အတူ ဆန္တက္ေနခ်ိန္ပါပဲ။

 

ကုကၠလံ

တေခတ္တခါတုန္းက ဧရာဝတီျမစ္နဲ႔ ခ်င္းတြင္းျမစ္႐ိုးတေလွ်ာက္မွာ ျမန္မာ့႐ိုးရာ ကုန္တင္ ေလွႀကီးေတြ အပါအဝင္ ေလွေတြအမ်ဳိးအစံုပဲ ပ်ားပန္းခပ္သလို အစုန္အဆန္ သြားလာခဲ့ၾကဖူးတယ္။ ျမန္မာ့ေလွေခတ္ ေခတ္ေကာင္းခ်ိန္လို႔ ဆိုရေပမယ္။

ျမန္မာ့ ႐ိုးရာေလွေတြကို အုပ္စုခြဲလိုက္ရင္ ေလးမ်ဳိးရိွပါတယ္။

(၁) ေဘာက္တူ ေခၚ သမၺန္

(၂) ေလာင္းကိုယ္

(၃) တပါ

(၄) ပိန္းေကာ  တို႔ျဖစ္ပါတယ္။

ေဘာက္တူ ေခၚ သမၺန္ ေလွအမ်ဳိးအစားက အညာမွာ ငွက္လို႔ေခၚတဲ့ ကူးတို႔ေလွအရြယ္ ခပ္ငယ္ငယ္ ကစၿပီး အရြယ္လတ္ နဲ႔ ကုန္တင္သမၺန္ႀကီးေတြအဆံုး အရြယ္အမ်ဳိးမ်ဳိးရိွပါတယ္။ 

ေလွာ္တက္ႏွစ္ေခ်ာင္းနဲ႔ ငွက္ ေခၚ သမၺန္

ရြက္လႊင့္လာတဲ့ ေဘာက္တူေလွ

“ဦးမွာၾကက္ရင္၊ အလယ္ ဝက္ေက်ာ၊ ပဲ့မွာ စေကာ” စာဆိုအတိုင္း ခပ္သြက္သြက္ပံုစံရိွတဲ့ ေလွာ္ေလာင္းေတြကေတာ့ ေပါ့ေပါ့ပါးပါးနဲ႔ အျမန္ေျပးဖို႔အတြက္ရည္ရြယ္ၿပီး တည္ေဆာက္ပါတယ္။

အသံုးအမ်ားတဲ့ ေလာင္းေလွအမ်ဳိးအစား ေလွေတြမွာေတာ့ အရြယ္အစား၊ တည္ေဆာက္ပံုနဲ႔ အသံုးျပဳတာကိုမူတည္ၿပီး ေလွာ္ေလာင္း၊ ၿပိဳင္ေလာင္း၊ လံုးထြင္းေလာင္း၊ ေလာင္းစပ္၊ ေလာင္းကိုယ္ လို႔ ေခၚၾကပါတယ္။ အင္းေလးအရပ္ေဒသက ေျခနဲ႔ေလွာ္တဲ့ ေလွေတြကလည္း ပံုစံတမ်ဳိးျဖစ္တဲ့ ေလာင္းေလွ အမ်ဳိးအစားပါပဲ။

အညာရပ္က ေပါင္းမိုးနဲ႔ ေလာင္းေလွ

အင္းေလးအရပ္ေဒသက ေျခနဲ႔ေလွာ္တဲ့ ေလာင္းေလွ

‘ေလွခြက္ခ်ည္းက်န္ အလံမလွဲ’ ဆိုတဲ့စိတ္ဓာတ္နဲ႔ တိုက္ပြဲဝင္ခဲ့ၾကတဲ့ ေရွးေခတ္ေလွစီး သူရဲေကာင္းႀကီးေတြကေတာ့ ေလာင္းေလွအမ်ဳိးအစားမွာပါတဲ့ တိုက္ေလွႀကီးေတြကို သံုးခဲ့ၾကတယ္။

ေရွးဘုရင္ေတြလက္ထက္က ေလွစီးသူရဲေကာင္းျဖစ္ဖို႔ မလြယ္ကူပါ။ တိုက္ပြဲဝင္ သူရဲေကာင္းေတြကို ေျခဆယ္ပြဲရမွ ျမင္းတပြဲ၊ ျမင္းဆယ္ပြဲရမွ ဆင္တပြဲ၊ ဆင္ဆယ္ပြဲရမွ ေလွတင္တယ္လို႔ မွတ္သားရပါတယ္။

ေလွဝန္၊ ေလွသင္းအတြင္းဝန္၊ ေလွသင္းဗိုလ္၊ ေလွသင္းစာေရး၊ ေလွသင္းစုအမႈထမ္း၊ ေလွေတာ္ခုတ္လက္သမား၊ သရပတ္အမႈထမ္း စတဲ့ ေလွဖက္ဆိုင္ရာအမႈထမ္း ဝန္ထမ္းအမ်ဳိးမ်ဳိးေတြ ရိွခဲ့တယ္။ ဘုရင္ေတြက သူတို႔ႏွစ္သက္ရာ နာမည္ေတြေပးထားတဲ့ ေလွအမ်ဳိးအစားေတြကလည္း သိပ္ကိုမ်ားပါတယ္။ 

ဘုရင္နဲ႔မိဖုရားစီးတဲ့ ေလာင္းေလွႀကီး

လူေတြအမ်ားႀကီးေလွာ္ရတဲ့ ေလွတမ်ဳိးကေတာ့ ၿပိဳင္ေလွေတြပါပဲ။ ေလာင္းေလွ အမ်ဳိးအစားေတြပါ။ ေလွအရြယ္ေပၚမွာမူတည္ၿပီး လူ ၂ဝ၊ ၃ဝ ေက်ာ္ ၄ဝ နီးနီးအထိ ေလွာ္ၾကတယ္။ တေခတ္တခါတုန္းက ျမင္းျခံၿမိဳ႕နယ္တဝိုက္မွာ ရပ္ရြာအလိုက္ ေလွၿပိဳင္ပြဲေတြ အႀကီးအက်ယ္ လုပ္ခဲ့ၾကဖူးတယ္။ အင္းေလးအရပ္ေဒသက ေျခနဲ႔ေလွာ္တဲ့ ၿပိဳင္ပြဲဝင္ေလွေတြကိုေတာ့ ဒီကေန႔အထိ ျမင္ေတြ႔ေနရဆဲပါပဲ။

အင္းေလးအရပ္ေဒသက ေျခနဲ႔ေလွာ္တဲ့ ၿပိဳင္ပြဲဝင္ေလွ

ၿပိဳင္ပြဲဝင္ ျမန္မာ့႐ိုးရာ ေလွာ္ေလာင္းေလွ

“ေဖာ္ခ်င္းတို႔ေရ တို႔တေတြ

ေလွာ္ေလအေျပး ယက္ေဖြးေဖြး

ယီးေလေလ့ ယီးေလးေလး”

ယီးေလးေလး၊ မင္းသုဝဏ္

ဒီကေန႔ ျမစ္ျပင္တေၾကာမွာ မေတြ႔ျမင္ႏိုင္ေတာ့ပဲ တိမ္ေကာ ေပ်ာက္ကြယ္သြားၾကၿပီျဖစ္တဲ့ ျမန္မာ့႐ိုးရာ အႀကီးဆံုးေလွေတြကေတာ့ ကုန္တင္ေလွႀကီးေတြပါပဲ။ ေရွးေခတ္က စစ္တေကာင္း၊ ပန္းဝါ အရပ္ကို ပင္လယ္ခရီးနဲ႔သြားၾကဖို႔ ‘ကတၱဴ’ လို႔ေခၚတဲ့ ရြက္တိုင္ႏွစ္ဆင့္နဲ႔ ေလွႀကီးတမ်ဳိးကိုသံုးခဲ့ၾကဖူးတယ္။ ဒီကေန႔သံုးေနၾကတဲ့ ‘ေဘာက္တူ’ ေလွႀကီးေတြနဲ႔ ဆင္တူပါတယ္။ စပါးတင္း ၃ ေထာင္ေက်ာ္ ၄ ေထာင္ေလာက္ဆန္႔တဲ့အထိ  အရြယ္ႀကီးႀကီး ကတၱဴေတြရိွခဲ့ဖူးပါတယ္။

ေရွးေခတ္တခါက ပင္လယ္ျပင္သြား ကတၱဴေလွႀကီး

ဧရာဝတီျမစ္ နဲ႔ ခ်င္းတြင္းျမစ္ေတြထဲမွာသံုးခဲ့ၾကတဲ့ ေလွႀကီးေတြကေတာ့ ‘ေလာင္းကိုယ္’၊ ‘တပါ’ နဲ႔ ‘ပိန္းေကာ’ (ပိန္းေကာမ) ဆိုၿပီး သံုးမ်ဳိးရိွပါတယ္။ ေရွးေခတ္ ေလွတည္လက္သမားဆရာႀကီးေတြ ေျပာတာကေတာ့ ေရွးအခါတုန္းက ‘ေလာင္းကိုယ္’ နဲ႔ ‘တပါ’ ကိုပဲ ေလွလို႔ေခၚပါသတဲ့။ ‘ပိန္းေကာ’ ကို အတိုေကာက္ ‘ပိန္း’ လို႔လည္း ေခၚပါတယ္။

ေရတိမ္တဲ့ ခ်င္းတြင္းျမစ္ထဲမွာသံုးတဲ့ေလွေတြကို ‘ခ်င္းတြင္းလက္’၊ ေရပိုနက္တဲ့ ဧရာဝတီျမစ္ (ျမစ္မ) ထဲ မွာသံုးတဲ့ေလွေတြကို ‘ျမစ္မလက္’ လို႔ျခံဳငံုၿပီး ေခၚပါတယ္။ ‘လက္’ ဆိုတာကေတာ့ လက္သမားလက္ရာကို အတိုေကာက္ေခၚတာပါ။

ေရတိမ္ ေရပါးတဲ့ ခ်င္းတြင္းျမစ္ထဲမွာသံုးတဲ့ ‘ခ်င္းတြင္းလက္’ ေလွေတြကို ဧရာက်ယ္က်ယ္ ေရစူးနည္းနည္းေဆာက္ပါတယ္။ ေရနက္တဲ့ ဧရာဝတီျမစ္ထဲမွာသံုးတဲ့ ‘ျမစ္မလက္’ ေလွေတြကို ဧရာက်ဥ္းက်ဥ္း ေရစူးမ်ားမ်ား ေဆာက္ပါတယ္။

အဲဒီေလွႀကီးေတြက ေဆာက္တည္တဲ့ အရပ္ေဒသကိုလိုက္ၿပီးေတာ့လည္း တစီးနဲ႔တစီး ပံုစံနည္းနည္းခ်င္းစီ ကြဲျပားၾကပါေသးတယ္။ ေျမေတာ္လက္၊ သံကိုင္းလက္၊ ေဇာင္ဂ်မ္းေတာင္-အင္းမလက္၊ ပခုကၠဴလက္၊ အျမင့္လက္၊ ေႏွာကတို႔လက္၊ ၾကံခင္းလက္၊ ျမန္ေအာင္လက္၊ မႏၱေလး-မန္းလက္ လို႔ခြဲျခားၿပီး ေခၚၾကတယ္။ ကၽြမ္းက်င္သူေတြမွသာ ေလွကိုအေဝးကျမင္႐ံုနဲ႔ ‘လက္’ ကို မွန္ေအာင္ ေျပာႏိုင္ပါသတဲ့။

‘ေလာင္းကိုယ္’ ေလွႀကီးေတြက အလ်ားရွည္ရွည္ ကိုယ္ထည္က ခပ္စန္႔စန္႔၊ ဝမ္းဗိုက္က ခပ္လံုးလံုးပါ။ အလ်ား ၃၇ ေတာင္၊ ဧရာ ၅ ေတာင္၊ ဝမ္းဝ ၉ ေတာင္တမိုက္၊ ေစာက္ ၃ ေတာင္တထြာ၊ ‘ေရာင္ဦးတံုး’ က ခပ္သြယ္သြယ္ လုပ္ေလ့ရိွၾကတယ္။ ‘ပဲ့တံုး’ မွာ ရွမ္းပန္းပု၊ ရွမ္းပန္း လို႔ေခၚတဲ့ ျခဴးပန္း ကႏုတ္လက္ရာေတြနဲ႔ အလွဆင္တတ္ၾကတယ္။

ေလာင္းကိုယ္ေလွႀကီး

ေလာင္းကိုယ္ေလွႀကီး အဂၤါရပ္မ်ား

ေလာင္းကိုယ္ေလွႀကီးရဲ႕ ေရာင္ထံုးပံု ဦးတံုး

ေလာင္းကိုယ္ေလွႀကီးရဲ႕ ပဲ့တံုး

ရြက္တိုင္ထူထားတဲ့ ေလာင္းကိုယ္ေလွႀကီး

‘တပါ’ ေလွႀကီးေတြက ‘ေလာင္းကိုယ္’ ေလွႀကီးေတြနဲ႔ ႏိုင္းယွဥ္ၾကည့္ရင္ ဝမ္းဗိုက္ျပားၿပီး အလ်ား တိုပါတယ္။ ခပ္မတ္မတ္ ခပ္ေထာင္ေထာင္ ထုထည္ႀကီးႀကီးမားမားနဲ႕ အၾကမ္းခံေအာင္ ေဆာက္တည္ထားပါတယ္။ ငွက္ေတာ္အၿမီးပံုစံ ေထာင္တက္ေနတဲ့ ‘ပဲ့တံုး’ ရဲ႕ တက္မလံုးေနရာမွာ ပန္းအလွေတြ ထြင္းထုထားၿပီး သစ္သားပြတ္လံုးေတြနဲ႔အတူ ပဲ့စင္ကို အလွဆင္ထားတတ္ပါတယ္။

တပါေလွႀကီး

တပါေလွႀကီး အဂၤါရပ္မ်ား

တပါေလွႀကီးရဲ႕ ေညာင္ရြက္ခၽြန္းပံု ဦးတံုး

တပါေလွႀကီးရဲ႕ ပဲ့တံုး

ရြက္တိုင္ထူထားတဲ့ တပါေလွႀကီး

ဆန္အိတ္ေပါင္း ၄ဝဝ ေက်ာ္ ၅ဝဝ တင္ႏိုင္ေလာက္ေအာင္ႀကီးမားတဲ့ ေလာင္းကိုယ္ေလွႀကီးေတြနဲ႔ တပါေလွႀကီးေတြကို ပ်ဥ္ခ်ပ္ႀကီးေတြ လက္ဆက္ထိုးၿပီး အတြင္းက ‘တကူ’ နဲ႔ ‘စပ္တိုင္’ ေတြခံလို႔ အခိုင္အခံ့တည္ေဆာက္ပါတယ္။ ပ်ဥ္စပ္ေတြၾကားမွာ ပြဲလ်က္ေကာင္းေကာင္းေတထားတဲ့ အုန္းဆံႀကိဳးေတြနဲ႔ ေရလံုေအာင္ ေထးထားရတယ္။ ေလွေထးတာကို ‘သရပတ္’ လိုက္တယ္လို႔လည္း ေခၚပါတယ္။

‘လက္ဆက္ တကူ၊ ေလွမူခိုင္လ်က္၊ ဒီပိုးဖ်က္သည္’ ဆိုတဲ့ ေတာင္ဘီလာဆရာေတာ္ရဲ႕ ဖ်က္စုလကၤာမွာပါတဲ့ ‘ဒီပိုး’ ေတြရဲ႕ရန္ကလြတ္ကင္းေနရင္ ေလွပ်ဥ္ခ်ပ္ေတြက တာရွည္ခိုင္ခ့ံပါတယ္။ ‘ဒီပိုး’ ေတြစြဲလာရင္ေတာ့ ေလွကို ‘လြန္းထိုး’ ၿပီးရွင္းလင္းရတယ္။

‘ပိန္းေကာမႀကီး ဦးကေထာင္၊ ေက်က္ေဆာင္တိုက္ရင္ ဗိုက္ကြဲမယ္’ လို႔ ကေလးေတြေအာ္ဆိုၾကတဲ့ ဦးေထာင္ ပဲ့ေထာင္ ပံုစံနဲ႔ ပိန္းေကာေလွႀကီးေတြမွာေတာ့ ေအာက္ပိုင္း ဧရာက သစ္လံုးႀကီးတလံုးထည္းကို ထြင္းထားပါတယ္။ အဲဒီထြင္းလံုးအေပၚမွာ ပ်ဥ္တစပ္ ႏွစ္စပ္ေလာက္ပဲ တင္ထားပါတယ္။ အလ်ား ၃ဝ ေတာင္၊ ဧရာ ၅ ေတာင္၊ ေစာက္ ၃ ေတာင္တထြာေလာက္ ရိွပါတယ္။ ေလွေခတ္ေကာင္းခ်ိန္ တုန္းကေတာင္မွ အစုန္အဆန္ သြားလာေနၾကတဲ့ ေလွႀကီးေတြရဲ႕အေရအတြက္ခ်င္း ယွဥ္ၾကည့္လိုက္မယ္ ဆိုရင္ ပိန္းေကာေလွႀကီးေတြက ေလာင္းကိုယ္ေလွႀကီးေတြနဲ႔ တပါေလွႀကီးေတြထက္ပိုၿပီး နည္းပါးတဲ့ အမ်ဳိးအစားပါ။ 

ရြက္တိုင္ထူထားတဲ့ ပိန္းေကာေလွႀကီး

ေရွးေခတ္ေလွဆိပ္က ပိန္းေကာေလွႀကီးေတြ

ျမန္မာ့႐ိုးရာ ေလာင္းကိုယ္၊ တပါ၊ ပိန္းေကာ ကုန္တင္ေလွႀကီးေတြအားလံုးရဲ႕ သံုးစြဲရတဲ့ အင္အားေတြကလည္း သဘာဝအင္အားေတြခ်ည္းပါပဲ။

ေရစုန္ခရီးမွာ ‘ေရရြက္’ ကိုသံုးၾကတယ္။ ‘ေရရြက္’ ဆိုတာ ဝါးလံုးေတြကို ခြဲျခမ္းစိတ္ျဖာၿပီး ယက္ထားတဲ့ အလ်ား ၁၂ ေတာင္၊ အနံ ၇ ေတာင္ေလာက္ ဝါးကပ္ျပားႀကီးပါ။ ‘ေရရြက္’ ကို ဘယ္ညာ ႀကိဳးႏွစ္ေခ်ာင္းနဲ႔အတူ ေလွကို ဆက္ထားပါတယ္။ ေလွရဲ႕ေရွ႕က ေရစီးထဲမွာ ‘ေရရြက္’ ကို ေထာင္လိုက္ ခ်လိုက္တဲ့အခါ ေရစီးအင္အားနဲ႔ ေလွကိုဆြဲသြားပါေတာ့တယ္။

ေရစုန္ေရာ ေရဆန္မွာပါ အသံုးမ်ားတာကေတာ့ ေလေၾကာင္းအင္အားကိုသံုးတဲ့ ေလရြက္ေတြပါပဲ။ ေလွရဲ႕အရြယ္အစားေပၚမွာ မူတည္ၿပီး ရြက္တဖံု၊ ရြက္ႏွစ္ဖံု၊ ရြက္သံုးဖံု စသျဖင့္ သံုးၾကပါတယ္။

ရြက္ေတြခ်ထားတဲ့ တပါေလွႀကီး

ျမန္မာ့႐ိုးရာ ေလွႀကီး ေလွငယ္ ေလွအားလံုးအတြက္ ေလတိုက္ခတ္ပံုနဲ႔ ျမစ္အတြင္း ေရစီးေၾကာင္းေတြကို နားလည္ကၽြမ္းက်င္ဖို႔ရာ သိပ္ၿပီး အေရးႀကီးပါတယ္။ ေရလမ္းေၾကာင္းတေလွ်ာက္ ေရစုန္ ေရဆန္ခရီးမွာ ေလွႀကီးေတြကို ကိုင္တြယ္သြားလာဖို႔အတြက္ ကုန္တင္ေလွႀကီးတစီးတစီးဆိုရင္ အဖြဲ႔ဝင္ေပါင္း အနည္းဆံုး ေျခာက္ဦးကေန ရွစ္ဦးေလာက္ ပါေလ့ရိွပါတယ္။

‘ေက်ာ္ေတာ့ ေလွသူႀကီး၊ ညားေတာ့ ေလွထိုးသား’ လို႔ ေျပာတတ္ၾကတဲ့ ေလွသူႀကီးဆိုတာ ေလွေပၚမွာ ေခါင္ခ်ဳပ္ျဖစ္ပါတယ္။ အမ်ားအားျဖင့္ေတာ့ ေလွပိုင္ရွင္ေတြပါ။ ဒါမွမဟုတ္ရင္လည္း ေလွပိုင္ရွင္ကထည့္လိုက္တဲ့ ကိုယ္စားလွယ္ေတြဆိုပါေတာ့။

ၿပီးေတာ့မွ ပဲ့နင္း လို႔ေခၚတဲ့ ‘တက္မကိုင္’ ျဖစ္ပါတယ္။ ေလွသူႀကီးကိုယ္တိုင္ တက္မ ကိုင္တာလည္း ရိွပါတယ္။ အမ်ားအားျဖင့္ေတာ့ ေရြးေကာက္ၿပီး ငွားရမ္းၾကရတယ္။ ေလွႀကီးေတြကို ကိုင္တြယ္ လမ္းေၾကာင္းရာမွာ  တက္မကိုင္ရဲ႕ စြမ္းရည္ထက္ျမက္ဖို႔က အင္မတန္အေရးႀကီးပါတယ္။ သူက ပဲ့စင္ေပၚကေနၿပီး အေပၚစီး ျမင္ကြင္းေကာင္းေကာင္းနဲ႔ တက္မႀကီးကို စိတ္တိုင္းက် ကိုင္တြယ္ရင္း ေလွႀကီးကို လိုရာေရာက္ေစဖို႔ တည့္မတ္ လမ္းေၾကာင္းေပးတဲ့သူပါပဲ။ အေတြ႔အၾကံဳစံုလင္ၿပီး ေရေၾကာင္း၊ ေလေၾကာင္း၊ မိုးေလဝသ ရာသီဥတုအေၾကာင္းကို ကၽြမ္းက်င္႐ံုသာမကဘဲ ေလွအဖြ႔ဲသားေတြရဲ႕ အင္အားကို ထိထိေရာက္ေရာက္ သံုးစြဲေစဖို႔နဲ႔ ခရီးေရာက္ေစတာကိုပါ တက္မကိုင္ေတြက စီမံခန္႔ခြဲႏိုင္ၾကပါတယ္။

ေလာင္းကိုယ္ေလွႀကီးရဲ႕ ပဲ့တံုး နဲ႔ တက္မကိုင္

ေနာက္ဆံုးကမွ ေလွထိုးသားပါ။ တခ်ိန္တုန္းက ေလွထိုးသားကို ေလွလုပ္သားလို႔ ေခၚရမယ္ဆိုၿပီး ေဝါဟာရ ေျပာင္းၿပီးေရးၾက၊ ေခၚၾကေသးတယ္။ ေလွေလာကမွာေတာ့ ဒီကေန႔အထိ ေလွထိုးသားလို႔ပဲ ေခၚေနၾကဆဲပါ။

‘အရင္းမစိုက္ ေလွထိုးလိုက္’ လို႔ေျပာေလ့ရိွၾကတဲ့အတိုင္း ေလွထိုးသားတဦးအဖို႔ ေငြအရင္းအႏီွး မစိုက္ထုတ္ရတာကေတာ့ မွန္ပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ အင္တိုက္အားတိုက္ အင္အားအစိုက္ထုတ္ရဆံုး ေလွအဖြဲ႔သားေတြပါပဲ။

ပိန္းေကာမႀကီးေပၚမွာ ေလွထိုးသားေတြ စံုစံုညီညီ

ေလွထိုးတဲ့အခါ ‘ထိုးဝါး’ ကိုသံုးၿပီး အင္နဲ႔အားနဲ႔ ထိုးရပါတယ္။ ‘ထိုးဝါး’ ဆိုတာ လက္ေရြးစင္ ေရြးထားတဲ့ အေခါင္းပိတ္ အႏွစ္အျပည့္နဲ႔ ဝါးလံုးရွည္ႀကီးေတြ ျဖစ္ပါတယ္။

ဒါေၾကာင့္ ေလွထိုးသားကို ‘ဝါး’ လို႔လည္း ေခၚၾကပါတယ္။ ကၽြမ္းက်င္မႈ အဆင့္အတန္းကိုလိုက္ၿပီး ေရွ႕ကဦးေဆာင္တဲ့ ပထမတန္းစားကို ေခါင္ဝါး၊ ဒုတိယတန္းစားက အလည္မွာေနတဲ့ ဂုတ္(ကုတ္)ဝါး၊ ေနာက္ဆံုးမွာ ေနာက္ဝါး (ေအာက္ဝါး) ဆိုတဲ့ ေလွထိုးသား သံုးမ်ဳိးသံုးစားရိွပါတယ္။ ေလွရဲ႕ ဘယ္နဲ႔ညာ ႏွစ္ဖက္အတြက္ သံုးဦးစီဆိုေတာ့ စုစုေပါင္း ေျခာက္ဦးထားေလ့ရိွပါတယ္။ တခါတေလလည္း ရွစ္ဦးအထိ ရိွတတ္ပါတယ္။

ေလွထိုးတယ္ဆိုတာ ေရေအာက္ကေျမကို ထိုးဝါးအဖ်ားဖက္နဲ႔လွမ္းေထာက္လိုက္ၿပီး တဖက္စြန္းကပခံုးမွာ အင္နဲ႔အားနဲ႕ ဖိကပ္ရင္း ေလွဧရာေပၚ ေဘးတဖက္တခ်က္စီက ‘နကင္း’ လို႔ေခၚတဲ့ ပ်ဥ္ၾကမ္းခင္းရွည္ ေပၚမွာေလွ်ာက္သြားရပါတယ္။ အဲဒီအခါ ေလွက ထိုးဝါးတျပန္ခ်င္း တလံခ်င္း ေရြ႕သြားပါေတာ့တယ္။ ‘တေန႔တလံ ပုဂံဘယ္ေျပးမလဲ’ ဆိုတဲ့စကားအတိုင္းပါပဲ။ ထိုးဝါးတျပန္ကို ‘တဝါး’ လို႔ေခၚၾကတယ္။

အင္မတန္မွ အင္အားစိုက္ထုတ္ရတဲ့ အလုပ္ပါပဲ။ ေလွထိုးသားေတြရဲ႕ ပခံုးေတြဆိုရင္ ၾကမ္းေထာ္ေနၿပီး ကၽြဲပခံုးေတြလိုပဲ အေမႊးၾကမ္းေတြေတာင္မွ ေပါက္ေနပါသတဲ့။

“ထိုးဝါးကိုယ္မွာ

ဘယ္ညာပခံုး

ေျခႏွင့္ေက်ာက္ကန္

တြန္းလိုက္လွန္

အားအန္ လြန္ႀကီးဆံုးငယ္ႏွင့္ေလး”

ပိန္းေကာေလွရွင္ တ်ာခ်င္း

ဝန္ႀကီးပေဒသရာဇာ

(ျမန္မာသကၠရာဇ္ ၁ဝ၄၅-၁၁၁၆)

ေလွထိုး႐ံုမကဘဲ ေလွာ္တက္ကိုကိုင္ၿပီး ခတ္ရေတာ့လည္း ေလွထိုးသားေတြပါပဲ။ ေရဆန္ခရီးမွာ ေရစပ္တေလွ်ာက္ဆင္းၿပီး ခါးတဝက္ေလာက္ျမဳပ္တဲ့ ေရထဲမွာ မိုင္ေပါင္းမ်ားစြာ ေလွကိုႀကိဳးနဲ႔ဆြဲၿပီး ႐ုန္းရေတာ့လည္း သူတို႔ပါပဲ။

ေခါင္ဝါးေတြကလြဲရင္ ဂုတ္(ကုတ္)ဝါး နဲ႔ ေနာက္ဝါးေတြက ညပိုင္းမွာ ‘ေရေစာင့္’ လို႔ေခၚတဲ့ ေလွအထဲမွာ ေရယို မယို ေစာင့္ၾကည့္ရတဲ့ ကင္းေစာင့္တာဝန္ကို အလွည့္က်ယူရပါတယ္။ ေနာက္ဝါးေတြက ထမင္းခ်က္တာဝန္ကိုပါ ယူရပါေသးတယ္။

အဲဒါေၾကာင့္ ေလွထိုးသားေတြရဲ႕ဘဝက အင္မတန္ၾကမ္းတမ္းတာမို႕ ‘ေလွထိုး လႊတိုက္၊ လူမိုက္အားကိုး’ လို႔ ဆို႐ိုးစကားတရပ္ တြင္ေနပါတယ္။ တကယ္တမ္းမွာေတာ့ ေလွထိုးသားအလုပ္ဆိုတာ မိုက္မိုက္ကန္းကန္းနဲ႔ ‘ငါ႔ေလွ ငါထိုး၊ ပဂိုး (ပဲခူး) ေရာက္ေရာက္’ ဆိုတဲ့ လူမိုက္အလုပ္မ်ဳိးမဟုတ္တဲ့အျပင္၊ အေရးပါလွတဲ့ ေလွဝိုင္းေတာ္သားေတြပါပဲ။

အဓိက ကိုယ္ခႏၶာရဲ႕အင္အားကို သံုးရတယ္ဆိုေပမယ့္ ေလွထိုးသားေကာင္းတဦးျဖစ္ဖို႔ရာမွာ ေလွထိုးပညာ၊ ကၽြမ္းက်င္မႈနဲ႔ ဇြဲသတၱိေတြ လိုအပ္ပါတယ္။ ကမ္းကိုကပ္ဖို႔ ေလွအရိွန္သတ္ရတဲ့အခါမ်ဳိးနဲ႔ ေလစုန္ ေရစုန္မွာ ရြက္တိုက္ၿပီး အရိွန္ျပင္းျပင္းနဲ႔သြားေနတုန္း အေရးေပၚ ေရွာင္တိမ္းစရာေတြ႔လို႔ ေရစီးေၾကာင္းအင္အားကို ဆန္႔က်င္ၿပီး ‘ဂြဲသတ္’ (ကြဲသတ္) ရတဲ့အခါမ်ဳိးမွာ ေလွထိုးသားေကာင္းတဦးရဲ႕ အစြမ္းသတၱိကို ေတြ႔ၾကရေတာ့တာပါပဲ။ ေလွထိုးသား သဘာရင့္လာရင္ တက္မကိုင္ ျဖစ္သြားၾကတာေတြလည္း ရိွပါတယ္။

တခါတရံ ေလွေပၚမွာ ‘ေပါင္းထိုင္’ ဆိုတဲ့ေလွအဖြဲ႔ဝင္တဦးပါတတ္တယ္။ ေပါင္း ဆိုတာ ေလွေတြမွာပါတဲ့ ေပါင္းမိုးပါ။ အဲဒီေလွေပၚက ေပါင္းမိုးေအာက္မွာပဲ ထိုင္ေနတတ္တဲ့ ကုန္ပစၥည္း အေရာင္းအဝယ္ကို ဦးစီး စီစဥ္သူပါပဲ။ တက္မကိုင္ သပ္သပ္ပါလာလို႔ ေလွသူႀကီးက တက္မ မကိုင္ရဘူး ဆိုရင္ ေပါင္းထိုင္က သူပါပဲ။ ‘ေလွထိုး မေညာင္း၊ ေပါင္းထိုင္ ေညာင္း’ ဆိုတဲ့ ဆို႐ိုးစကားမွာပါတဲ့ ေပါင္းထိုင္ ျဖစ္ပါတယ္။ ေလွမထိုးရတဲ့သူကမ်ား ေညာင္းညာေနရေသးသတဲ့လို႔ ေလွသားအခ်င္းခ်င္းက ကဲ့ရဲ႕ၿပီး ေျပာေလ့ရိွၾကတယ္။

ေန႔စဥ္အေျခခံ ေလွလုပ္ငန္းေတြကိုလုပ္ဖို႔ ေပါင္းထိုင္မွာ တာဝန္မရိွေပမယ့္ အေရးေပၚ အေျခအေနမ်ဳိးၾကံဳလာရင္ ‘တေလွထည္းစီး တခရီးထည္းသြား’ ၾကသူေတြဆိုေတာ့ သူလည္းမေနသာဘဲ ဝိုင္းရ ကူရပါတယ္။ ေလွႀကီးေတြနဲ႔ အစုန္ အဆန္ခရီးသြားၾကရတဲ့အခါ ‘ေရစီးတခါ ေရသာတလွည့္’ ဆိုသလိုပဲ ‘ေလွနံ ဓားထစ္’ လုပ္လို႔မရတဲ့အေျခအေနေတြကို ေတြ႔ၾကရတာပါပဲ။ ေက်ာက္ေဆာင္ ေက်ာက္တန္းေတြနဲ႔ ဝင္တိုက္ႏိုင္စရာေတြ၊ မျမင္သာတဲ့ ေရေအာက္က သဲေသာင္ေတြအေပၚမွာ ေလွႀကီးတင္သြားၿပီး ေလွေမွာက္ႏိုင္တဲ့ အေျခအေနေတြကို ေတြ႔ရတတ္ပါတယ္။

ေရလမ္းခရီးတေလ်ာက္မွာ ေရေအာက္ေက်ာက္တန္းေတြေၾကာင့္ျဖစ္လာတဲ့ ေရစြယ္ ေရစီးေၾကာင္း ‘ေမာ္’ ေတြနဲ႔ ‘ဝဲ’ ေတြရိွပါတယ္။

ေရေၾကာတေလ်ာက္မွာ ျမင္သာတဲ့ သဲေသာင္ေတြရိွသလိုပဲ ေရေအာက္က သဲေသာင္ေတြေၾကာင့္ ျဖစ္လာတဲ့ ‘စည္း’ လို႔ေခၚတဲ့ ေရစီးၾကမ္း ေရစြယ္ ေရစီးေၾကာင္းတမ်ဳိးလည္း ရိွပါတယ္။ အဲဒီ စည္းေတြမွာလည္း စည္းတိမ္၊ စည္းကုပ္၊ စည္းေကြ႔၊ စည္းတို နဲ႔ စည္းရွည္ ဆိုၿပီး အမ်ဳိးမ်ဳိးရိွပါေသးတယ္။

ေရဆန္ခရီးမွာကေတာ့ ေမာ္ေတြနဲ႔ ဝဲေတြကို ေရွာင္ရွားၿပီး စည္းေတြရဲ႕ ေရစီးေရစြယ္အင္အားကို ဆန္႔က်င္အံတုေက်ာ္ျဖတ္ၿပီး ဆန္တက္ရပါတယ္။ အဲဒီ စည္းေတြကေန ‘စည္းကၽြတ္’ ဖို႔ရာမွာ ေတာင္ေလအားကိုးနဲ႔ ရြက္တိုက္ရတာထက္စာရင္ လူအင္အားနဲ႔ ဝါးထိုးတဲ့အခါထိုး၊ ကမ္းစပ္တေလ်ာက္ ႀကိဳးဆြဲတဲ့အခါဆြဲၿပီး ‘လူးတားေပါက္’ တဲ့အခါ ေပါက္ရပါတယ္။

လူးတားေပါက္တယ္ဆိုတာ တကယ္ပဲ ခက္ခဲပင္ပန္းလွတဲ့ အလုပ္တခုမို႔ ေလွေပၚမွာပါလာတဲ့ လူအကုန္ပဲ ဝိုင္းလုပ္ၾကရပါတယ္။ ေလွႀကီးရဲ႕အဆန္လမ္းေၾကာင္းမွာ လူးတားေပါက္ရေတာ့မယ္ဆိုရင္ ေလွငယ္ကေလးတစီးကို ေရွ႕ကႀကိဳတင္ေလွာ္သြားႏွင့္ၿပီး စည္းတိမ္အပၚမွာ ၾကခပ္ဝါး တိုင္ငုတ္တခုကို ခိုင္ျမဲေအာင္ စိုက္ရတယ္။  အဲဒီ ဝါးတိုင္ငုတ္မွာခ်ည္ထားတဲ့ႀကိဳးကို လူအင္အားနဲ႔ နည္းနည္းခ်င္းဆြဲယူၿပီး ေလွႀကီးရဲ႕ ‘ဘာလီခံု’ မွာ တရစ္ခ်င္း ရစ္ယူရတယ္။ အဲဒီအခါမွာ ေခါင္ဝါး ထိုးဝါးသမားေတြက အေသအေက် အႀကိတ္အနယ္ပဲ ဝါးကူလို႔ ထုိးၾကရပါတယ္။

စည္းတခုမွာ ေရကသိပ္နက္လို႔ ထိုးဝါးေထာက္မမီရင္ေတာ့ ‘ေက်ာက္ပစ္’ ၾကရတယ္။ သံပံုး အလံုပိတ္ ‘ေဘာ’ တခုနဲ႔တြဲထားတဲ့ ေက်ာက္(ဆူး)တခုနဲ႔ ႀကိဳးေခြႀကီးကို ေလွငယ္ကေလးတစီးနဲ႕ တင္ယူသြားၿပီး ႀကိဳးတကမ္းစာေလာက္ အကြာအေဝးမွာ ေက်ာက္ခ်လိုက္ပါတယ္။ တခါတေလ ေရငုပ္ၿပီး ေက်ာက္စြဲေအာင္ လုပ္ရတတ္ပါေသးတယ္။ တဖက္ႀကိဳးစကို ေလွႀကီးရဲ႕ ‘ခြာတိုင္’ လို႔ေခၚတဲ့ ရြက္တိုင္ရဲ႕အေျခမွာ ခ်ည္ထားရပါတယ္။ ၿပီးေတာ့မွ ေက်ာက္ပစ္ထားတဲ့ႀကိဳးကို ‘ဘာလီတိုင္’ မွာ တပတ္ခ်င္း ဆြဲရစ္ယူရျပန္တယ္။ ေက်ာက္ႀကိဳးနဲ႔ လူးတားေပါက္ဖို႔ ေက်ာက္ႏွစ္စံု လိုပါတယ္။

ေရစီးသိပ္သန္ေနတဲ့အခါမ်ဳိးမွာ အဲဒီ တက်ပ္လံုး၊ ငါးမတ္လံုးအရြယ္ရိွတဲ့ မနီလာ ေက်ာက္ႀကိဳးႀကီးေတြေတာင္မွ ျပတ္လုမတတ္ျဖစ္ေနရင္း ေလွႀကီးကလည္း ‘ႏြားေပ ႏြားကပ္’ လို မေရြ႕ႏိုင္ဘဲ ေပၿပီး တင္းခံေနတတ္တယ္။ တက္မကိုင္ရဲ႕ကၽြမ္းက်င္မႈနဲ႔ ေလွအဖြဲ႔သားအားလံုးရဲ႕ အင္အားေတြေၾကာင့္ တေရြ႕ေရြ႕နဲ႔ ဆန္တက္ႏိုင္ၾကတယ္။ တခ်ဳိ႕စည္းရွည္ႀကီးေတြမွာဆိုရင္ ခက္ခဲလြန္းလို႔ တညအိပ္ၿပီး ေက်ာ္ျဖတ္ရတာမ်ဳိးေတြ ရိွပါသတဲ့။

ေလွႀကီးက ေရွ႕ကို ႀကိဳးတျပန္စာ ေရြ႕သြားၿပီး ေက်ာက္ဆီကိုေရာက္ေတာ့ အထက္ကနည္း အတိုင္းပဲ အစက ျပန္စရပါတယ္။ လူးတားေပါက္တယ္ဆိုတာ ပထမအလုပ္ရဲ႕ ‘အဆံုး’ ကို ‘အစ’ တခါ ျပန္လုပ္ရတဲ့ အလုပ္မ်ဳိးပါပဲ။ ေခါက္တံု႔လူးလာ အျပန္ျပန္လုပ္ရပါတယ္။

အဲဒါေၾကာင့္ ‘လူးတား’ လို႕ ေခၚတဲ့ ျမန္မာ့ကဗ်ာဖြဲ႔နည္းတခုမွာ ေရွ႕က စပ္ဆိုခဲ့တဲ့ အဆံုးပိုဒ္ကို ေနာက္အပိုဒ္မွာ အစလုပ္ ျပန္ေကာက္ၿပီး စပ္ဆိုရတာေၾကာင့္ ‘လူးတား’ လို႔ပဲေခၚေၾကာင္း မွတ္သားရပါတယ္။

ေရွ႕အပိုဒ္ရဲ႕အဆံုး။    ‘... အာဟိႏၵက်ီး ပြင့္နီးနီး။’

ေနာက္အပိုဒ္ရဲ႕အစ။  ‘အာဟိႏၵက်ီး ပြင့္နီးမွန္လွ ကန္လွေလ ...’

ကုန္းေဘာင္မဂၤလာ လူးတား

စိႏၱေက်ာ္သူ ဦးၾသ

(ျမန္မာသကၠရာဇ္ ၁ဝ၉၈-၁၁၃၃)

အညာကုန္တင္ေလွႀကီးေတြက ေအာက္အရပ္ေဒသကိုေရာက္တဲ့အခါ ေလွေပၚမွာပါလာတဲ့ ယြန္းထည္အမ်ဳိးမ်ဳိး၊  ဆန္၊ ထန္းလ်က္၊ ေညာင္ဦးပုန္းရည္ႀကီး၊ ေဆးရြက္ႀကီး၊ ပဲ၊ ေျပာင္း၊ င႐ုတ္၊ ႏွမ္း၊ ဝါ အညာထြက္ကုန္အမ်ဳိးစံုနဲ႔ ေအာက္အရပ္ေဒသထြက္ကုန္ ငါးပိ ငါးေျခာက္ေတြကို ဖလွယ္ၾက၊ ေရာင္းၾက ဝယ္ၾကတယ္။ အေရာင္းအဝယ္ကိစၥေတြ ၿပီးစီးၿပီဆိုရင္ေတာ့ အိမ္အျပန္ အညာဆန္ခရီးကို ႏွင္ၾကေတာ့တာပါပဲ။

‘အေၾကမွ အညာဆန္

သြားရာခရီးလမ္း စေလၿမိဳ႕ဆိပ္ကမ္းတြင္

ေဆာင္းအလွမ္း မိုးအကုန္၊ မယံုသာသည့္ကာလ

ေလကလည္းမေဆာ္၊ ေရကလည္းသေရာ္

ေလွေပၚမွာဝန္အျပည့္’

ပန္းေတာင္းၿမိဳ႕ေပး ေမတၱာစာ၊

စေလဦးပုည (၁၁၇၄-၁၂၂၉)

ဇာတိေဒသ အညာရပ္ကို ျပန္ေရာက္တဲ့အခါမွာေတာ့ ခရီးတေခါက္ၿပီးခဲ့ျပန္ၿပီ။ ေလွဆိုက္ၿပီးတာနဲ႔ ရြက္ေတြ၊ တက္ေတြ၊ ထိုးဝါးေတြကို သိမ္းၾကရတယ္။  ေလွႀကီးရဲ႕ ဦးထိပ္ဆံႀကိဳး၊ ပဲ့ထိပ္ဆံႀကိဳး၊ နားပန္းျပန္ႀကိဳး (ဝဲျပန္ႀကိဳး) ေတြကို ၾကခပ္ဝါးငုတ္တိုင္ေတြမွာ ခ်ည္ၾကတယ္။ ဦးက်ား ပဲ့က်ားေတြနဲ႔ပါ ေလွႀကီးရဲ႕ ေဘးတဖက္တခ်က္ကို က်ားကန္ထားၿပီးရင္ေတာ့ အနားယူၾကဖို႔အခ်ိန္ပါပဲ။

ေလွအဖြဲ႔ဝိုင္းေတာ္သားေတြ နားေနခ်ိန္

ေရစုန္ ေရဆန္ခရီးမွာ လူသားေတြရဲ႕ အင္အားေတြနဲ႔အတူ  ေရရြက္၊ ေလရြက္ သဘာဝအင္အားေတြကိုလည္း သံုးခဲ့တယ္။ သဘာဝအတားအဆီးေတြနဲ႔ ေဘးအႏၱရယ္ေတြကို ေတြ႔ၾကျပန္ေတာ့လည္း ကိုယ္စီကိုယ္ငွ ကၽြမ္းက်င္မႈမ်ဳိးစံုသံုးလို႔ စုေပါင္းအင္အားနဲ႔ ျဖတ္ေက်ာ္ၿပီးခဲ့ၿပီ။

ခရီးထြက္ေနတဲ့အခိုက္ အိမ္မွာက်န္ရစ္ခဲ့သူေတြအတြက္ စားဝတ္ေနေရး စိတ္မေအးစရာေတြ ရိွခဲ့ရတယ္။ ေလွအဖြဲ႔ ဝိုင္းေတာ္သားတို႔တေတြလည္း ကိုယ့္ခြန္အားနဲ႔ရင္းႏီွးခဲ့ရတဲ့ လုပ္အားခေတြကိုပိုက္ၿပီး မ်က္ႏွာပန္းလွလွနဲ႔ အိမ္ကိုတေခါက္ ျပန္ေရာက္ခဲ့ၿပီေကာေလ။

“စည္းသာတဲ့ ေသာင္ေျမ

ေတာင္ေလ မိတ္ေဆြဖြဲ႔ပါလို႔

ကုကၠလံ ေျမာက္ကိုလွည့္ခါမွ

ျပန္ခဲ့မယ္ ေရႊညာသူရဲ႕

ေငြရွာသူမေအး”

ေလွထိုးသား တမ္းခ်င္း

အထူးေက်းဇူးတင္စြာနဲ႔ ကိုးကားျခင္း

(၁) မဟာကဗ်ာက်မ္း၊  ျမန္မာၾသဘာစာအုပ္တိုက္၊ ပထမအႀကိမ္ပံုႏွိပ္၊ ျပာသိုလ၊ ျမန္မာသကၠရာဇ္ ၁၂၅၇

(၂) ေမတၱာစာဋီကာ၊ ပထမတြဲ၊ စေလ ဦးပုည၊ ေရႊၿမိဳ႕ေတာ္ပံုႏိွပ္တိုက္၊ ၁၉၆၇

(၃) ကၽြန္ေတာ္ေလွသူႀကီး၊ လူထုဦးလွ၊ ႀကီးပြားေရးပံုႏိွပ္တိုက္၊ ဇန္နဝါရီလ၊ ၁၉၇၂

(၄) ေလွ၊ လင္းယုန္သစ္လြင္၊ စာေပဗိမာန္ပံုႏိွပ္တိုက္၊ ၁၉၈၁
http://moemaka.com မွ ကူးယူေဖာ္ေျပာပါသည္။